Ziekteverzuim

Beatrijs Ritsema

Al die overlegrondes en compromisbesprekingen tussen de directie van de Nederlandse Spoorwegen en de vakbonden hebben uiteindelijk niets opgeleverd. De gehate nieuwe dienstregeling is ingevoerd, maar een paar weken later besloot de NS-directie om allerlei treinen tijdelijk uit te laten vallen, met als meest in het oog lopende opheffing de rechtstreekse verbinding Amsterdam-Zandvoort. Echt een spoorlijntje om moord en brand over te roepen, wat dan ook gebeurde, want het is wel heel zuur voor die arme Amsterdammers om op hete zomerdagen hun directe treinverbinding met het strand te moeten missen.

Personeelstekort, luidde de verklaring, meer specifiek: ziekteverzuim. Het spoor kampt deze dagen met ziekmeldingen van 15 % onder de conducteurs en 9 % onder de machinisten. Het verbaast langzamerhand dat er nog zoveel treinen wèl rijden. Je kunt deze cijfers niet anders interpreteren dan als collectieve sabotage of passieve agressie. Zoveel mensen kunnen niet tegelijk ziek zijn. Deze werknemers liggen niet met een griepje in bed, maar uiten hun ongenoegen over hun werk door zich ziek te melden. Het woord ‘baaldag’ hoor je weinig meer, maar in feite zijn al die korte ziektetjes en dagen dat mensen het niet kunnen opbrengen om naar het werk te gaan als ziekte vermomde baaldagen. Als de eerste drie dagen van een ziekteperiode voor rekening van de werknemer kwamen, zou het ziekteverzuim kelderen en zou de trein tussen Amsterdam en Zandvoort rijden als vanouds.

De typisch Nederlandse gewoonte om zich ziek te melden bij ongenoegen leidt tot idiote situaties: het ziekteverzuim onder cipiers bedraagt 16 procent en dus moeten er gedetineerden voortijdig uit de gevangenis worden ontslagen. De wachtlijsten in de gezondheidszorg hebben niet zozeer met geld te maken, als wel met het feit dat de vacatures voor verplegend personeel niet vervuld raken. De weinigen die nog wel in de zorg werken vinden het werk niet leuk en te druk, waardoor ze zich vaker ziek gaan melden, zodat de werkdruk voor de overgeblevenen verder oploopt, die zich op hun beurt ziek gaan melden, enzovoort. Hetzelfde gebeurt in het onderwijs.

Er zitten in Nederland een miljoen mensen in de WAO. Sommigen wegens chronische ziektes of handicaps, maar er zijn er ook velen die thuis zitten na hoogopgelopen conflicten of andersoortige ziekmakende factoren. De heersende opvatting over hoe deze misstand moet worden bestreden concentreert zich op praten en overleggen. Het werk moet zo ingericht zijn dat het de werknemers niet meer ziek maakt en dan zullen de ziekteverzuimproblemen verdwijnen. Miljoenen aan overheidsgeld worden besteed aan reïntegratieprojecten, het ontwerpen van boetesystemen voor bedrijven waarvan te veel werknemers in de WAO belanden, arbeidsconsulenten die nieuwe loopbaantrajecten aan de man moeten brengen, sollicitatiecursussen, begeleiders thuis en op het werk en reorganisaties.

Deze activiteiten dragen verschillende namen, maar komen allemaal op hetzelfde neer: praten en vergaderen. Het idee erachter is dat overleg helpt. Het is de kurk van het poldermodel: net zo lang met elkaar praten tot ‘de neuzen dezelfde kant op staan’. Na inspraak volgt tevredenheid. Misschien was dat zo in vervlogen autoritaire tijden, maar nu niet meer. Het eindeloze gedelibereer tussen bonden en NS-directie heeft het personeel alleen maar extra gefrustreerd, want hun zin hebben ze er toch niet door gekregen.

Laatst hoorde ik van een man-in-de-Vut die zich had aangemeld voor een halve dag per week vrijwilligerswerk in een opvangcentrum voor daklozen. Dat beviel uitstekend, totdat hij verzocht werd om de wekelijkse vergaderingen bij te wonen. Hier had hij geen zin in, want hij voorzag dat dat hem een extra middag ging kosten. Hoewel hij beloofde om zich te houden aan de besluiten, die hij kon nalezen in de notulen, kon hij niet onder die vergaderingen uitkomen. Vrijwilliger of niet, vergaderen hoorde erbij. Kort daarna hield hij op met z’n werk in het opvangcentrum en vond ander vrijwilligerswerk: het voorlezen van slechtziende bejaarden.

De vergader- en overlegcultus verhelpt geen ontevredenheid maar bevordert deze juist. Gewoon aan de slag gaan is een betere remedie tegen eigen en andermans ongenoegen.