Wat zeggen likes over iemand?

Weer is de computer de mens op een terrein voorbij gestreefd. Computers konden allang beter rekenen en schaken. Een andere mijlpaal, op quizgebied, was het verslaan van de kampioen van Jeopardy. Daarna kwam pokeren en nu heeft de computer de afdeling ‘beoordeling van personen’ op zijn conto geschreven volgens een onderzoek onder Facebookgebruikers. Dit gaat niet over de eigen PC of laptop, waarvan ik me kan voorstellen dat alles wat erop staat inclusief ooit ingevoerde zoektermen en aanslagen een soort afdruk van de ziel is, maar over iets veel simpelers: de likes, oftewel een ‘vind ik leuk’ duim, die iemand uitdeelt op Facebook in reactie op een film, een muziekje, een gerecht, een andere persoon, een gebeurtenis of wat dan ook. Lifestyle-ingrediënten eigenlijk.

Nadat de onderzoekers meer dan 80.000 vrijwilligers een uitgebreide persoonlijkheidstest hadden laten invullen, brachten zij deze data in verband met de individuele likes die deze mensen hadden gegeven op hun Facebookprofiel. De conclusie was opmerkelijk: hoe meer likes er werden meegenomen in de berekeningen, hoe beter de computer de persoonlijkheid van het individu kon voorspellen. Met tien likes presteerde de computer op het niveau van een collega. Met zeventig likes deed hij het beter dan een goede vriend. Met 150 likes beter dan een naast familielid zoals een ouder of een kind. En met 300 likes beter dan de levenspartner. Toon mij uw opgestoken duimpjes en ik zal zeggen wie u bent.

Toon mij uw opgestoken duimpjes en ik zal zeggen wie u bent.

Het is, toegegeven, een verbluffend staaltje computerkracht om een correct oordeel over iemands persoonlijkheid te destilleren uit niet eens zo veel (een paar honderd) snippertjes informatie over voorkeuren, waarvan je je af kunt vragen hoe relevant die zijn. Ik vind Prokoviev, kroketten, Turkije en pinksterbloemen leuk – kennelijk zegt dat iets over mijn positie op de extravert-introvert dimensie of over mijn mate van consciëntieusheid. Tegelijk duizelt het me, als ik nadenk over de vraag ‘wat is een correcte persoonsbeoordeling?’ Want degene die losjes op de like-knop klikt bij van alles wat er toevallig passeert is dezelfde die zijn eigen persoonlijkheidstest heeft ingevuld. Op de een of andere manier lijkt het onderzoek zichzelf in de staart te bijten. De ene serie uitingen voorspelt de andere, maar misschien is dat niet zo vreemd gezien het feit dat ze uit dezelfde bron voortkomen.

Elke respondent van die 80.000 vrijwilligers vormt in ieder geval zijn eigen standaard, waartegen de beoordelingen van zijn omgeving worden afgezet. Op een persoonlijkheidstest zijn geen verkeerde antwoorden mogelijk. Tenzij iemand bewust liegt en sociaal wenselijke antwoorden geeft om zich beter voor te doen, maar om die bedriegers eruit te vissen zijn controlevragen ingebouwd. Als iemand de test eerlijk invult, heeft hij altijd gelijk, want iedereen kent zichzelf het beste, heeft althans een beter oordeel over zichzelf dan anderen in zijn omgeving.

En daarvan vraag ik me dan weer af of dat echt zo is. Ken uzelf is een opdracht, waar mensen al gauw een leven lang mee bezig zijn, vaak ook tamelijk vruchteloos, als ze al bereid zijn om aan zelfreflectie te doen. Zelfrechtvaardiging en regelrecht zelfbedrog zijn in overvloed waar te nemen. Soms hebben andere mensen een beter oordeel over iemand dan de persoon zelf. Wie heeft er dan gelijk?

Het probleem bij dit soort correlationeel gegoochel met big data is dat er geen extern criterium, geen standaard is om de resultaten aan te ijken. Een werkgever zou in plaats van sollicitanten aan een persoonlijkheidstest te onderwerpen een short cut kunnen nemen en van iedereen de Facebook likes doorrekenen (kijk uit, sollicitanten, privacy!). Dit levert precies dezelfde resultaten op. Maar hoe veel gewicht legt zo’n persoonlijkheidstest eigenlijk in de schaal, behalve misschien om gestoorde personen buiten de deur te houden? Ik vermoed dat werkgevers toch meer waarde hechten aan goede referenties.