Beste Beatrijs,
De vader van mijn kind is vertrokken tijdens mijn zwangerschap. Hij was al lang gescheiden en had desondanks nog veel problemen met zijn ex en de kinderen uit dat huwelijk. Hij heeft vaak gezegd dat hij het allemaal niet meer aankon, hij wilde geen kinderen meer en geen zorgen. Professionele hulp mocht niet baten. Inmiddels woont hij samen met een nieuwe vriendin. Wij hebben nooit meer contact gehad en eerlijk gezegd heb ik daar ook geen behoefte meer aan. Maar hoe leg ik het mijn zoontje van drie uit? Vertel ik een donor-verhaal? Vertel ik de (halve) waarheid? Hoe doe ik dit respectvol? Mijn ex wil niets met hem te maken hebben. En ik wil mijn kind geen pijn doen.
Vader vertrokken
Beste Vader vertrokken,
Vertel uw kind de waarheid, maar houd het neutraal.
Vertel uw kind in ieder geval geen leugens! Dus ook geen donorverhaal. Op een gegeven ogenblik komen die leugens (wat u dan ook verzint) toch aan het licht en zal uw kind het u kwalijk nemen. Vertel hem de waarheid, hoe moeilijk dat ook is. Vertel hem dat zijn vader is vertrokken nog voordat zijn zoontje geboren werd. Zijn vader heeft hem nog nooit gezien. Vertel hem dat zijn vader niet bij zijn gezin wilde (of kon) blijven. Zeg dat u niet weet waar hij woont en dat hij niet meer terugkomt. Spiegel uw kind geen luchtkastelen voor, waarin zijn vader als reddende engel terugkeert. Dit soort valse toekomstbeelden zullen zich alleen maar tegen u keren. Zeg geen lelijke dingen over de vader, ook al koestert u wrok. Geen enkel kind wil dat zijn vader als een slecht mens of mislukkeling wordt afgeschilderd. Houd het neutraal.
Als uw kind vraagt waarom zijn vader hem niet wil zien/ zijn vader niet bij u en hem wil wonen/ niet voor hem wil zorgen, dan zegt u dat het u vreselijk spijt, maar dat u niet weet waarom. Het is helemaal niet erg om tegenover uw kind toe te geven dat er dingen zijn die u niet weet. Dat is realistischer en geeft op den duur meer vertrouwen dan de alwetende uit te hangen. Als uw zoontje vraagt of hij zelf de schuld ervan is dat zijn vader is weggelopen, kunt u dat in alle toonaarden ontkennen. Het weglopen is de eigen keus van de vader geweest en van niemand anders. Dit verhaal zal aangepast moeten worden aan de leeftijd van uw kind. Voor een driejarige moet het simpeler dan voor een negenjarige. Maar in essentie blijft het dezelfde waarheid.
Hoe verstandig is het om kinderen te belasten met de relatieproblemen van hun ouder? Waarom het onderwerp aansnijden? Je kan ook wachten tot het kind er zelf over begint, ergens tussen zijn 5e en 10e. De vragen die het kind dan stelt kan je eerlijk beantwoorden.
Goed advies van Beatrijs. Ik zou nog iets ter overweging willen geven. De moeder kan naast “ik weet niet waarom hij weg ging” zeggen: “hij was niet stabiel en had geestelijke problemen, misschien kon hij het daarom niet aan om een gezin te vormen”. Dat is een beetje dik aangezet, maar gebaseerd op wat de man zelf zei, ik citeer de brief: “hij heeft vaak gezegd dat hij het allemaal niet meer aankon … Professionele hulp mocht niet baten”. Hiermee geeft de moeder toch iets van een uitleg, maar houdt ze het vaag en houdt ze vol dat zij ook niet kon begrijpen waarom hij niet kon blijven.
Goed advies, je kunt het voor driejarigen heel simpel houden. De vader kon nog meer papa-zijn niet aan, dat was heel erg jammer, maar gelukkig is er wel iets goed uit de relatie gekomen, namelijk het zoontje. En daar is mama nog iedere dag blij om. Want zonder de papa, had ze het zoontje niet gehad. En dan geef je hem een knuffel en een kus en dat doe je iedere keer bij elke twijfel.
Voor de goede orde: een vader is pas een vader als hij hij de vaderrol op zich neemt. Je hoeft dus ook helemaal niet te zeggen dat ‘zijn vader’ is ‘vertrokken’! Je kunt ook vertellen aan de driejarige, dat sommige kinderen alleen een mama hebben en sommige alleen een papa, of twee mama’s of n papa en mama etc. Over het concept biologische vader en hoe zwanger raken werkt daar hoef je helemaal nog niet op in te gaan, dat zegt een driejarige niks.
Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.
Het kind zal zelf moeten uitvogelen hoe hij verder het gemis van een vader moet verwerken. Leugens en halve waarheden gaan hem daarbij niet helpen. Een duidelijk verhaal met de droge waarheid wel. Uiteraard gebruik je daarbij de taal die een kind van 3 kan begrijpen. In mijn ervaring hebben kinderen van die leeftijd totaal geen behoefte aan diepgravende verklaringen die ze toch niet begrijpen. Hou het allemaal kinderlijk eenvoudig. “Papa woont niet bij ons en ik weet niet waarom.” is voldoende.
Als het kind ouder is en er naar vraagt kun je nog altijd uitweiden over de gang van zaken zonder de vader zwart te maken of de rol van de boze man in zijn schoenen te schuiven. Ook al is dat in jouw beleving wel het geval.
Behalve zeggen dat je niet weet waarom de vader hem niet wil zien, kun je eraan toevoegen dat je medelijden met die vader hebt, omdat hij niet weet wat hij mist: de ervaring om zijn leuke kind te zien opgroeien. Zo voel(de) ik het ook echt en het lijkt me niet slecht voor het zelfvertrouwen van het kind.
Sterkte aan moeder en zoon. Misschien zijn er fijne mannelijke rolmodellen (opa? Ooms? Peetvader? Sportcoach? Vaders van vriendjes?) te vinden die de komende jaren kunnen helpen als steun en vraagbaak voor het zoontje. En zoek vooral professionele begeleiding (zowel voor zoon als sparring voor moeder; vroeg regelen, niet wachten tot er problemen komen) want dit is een complex probleem waar je niet alleen voor hoeft te staan als moeder.
Ben het helemaal eens met @Floor, dat is het wijste advies. Als leerkracht zie ik zoveel samenstellingen van gezinnen, bovendien is een knulletje van drie nog te jong om de werkel. toedracht te begrijpen. Gaat dit jongetje naar school en bij vriendjes spelen, dan zal hij zien en ervaren dat er ook meer samenstellingen bestaan: twee moeders, twee vaders enz. in gezinnen. Vermijd te allen tijde dat hij gaat denken, dat het aan hem lag, dat is beslist niet zo.
Lees hem voor uit kinderboeken die gaan over allerlei gezinssamenstellingen.
De halve waarheid vertellen, zegt u? Welke helft had u in gedachten?