Wat is nou het echte verschil, papa?

Uit het boek How Pleasure Works van de Amerikaanse psycholoog Paul Bloom, in het Nederlands vertaald als Het geheim van genot, herinner ik me een treffende anekdote. Het boek gaat onder andere over hoe je de essentie van dingen kunt bepalen (wat maakt een tijger tot een tijger? zijn het de strepen?) en in dit verband haalt de schrijver een gesprek aan met zijn dochter van een jaar of zes die hem vraagt wat het verschil tussen jongens en meisjes is. De vader begint een verhaal over uiterlijkheid en geslachtsdelen, het kind hoort hem een beetje ongeduldig aan en zegt vervolgens: ‘Dat weet ik al lang, papa, maar wat is nou het echte verschil?’

Het is een briljante vraag van het kind. Het voor de hand liggende antwoord over fysieke verschillen wordt als irrelevant terzijde geschoven, waarna de vader met stomheid geslagen is door een gapende leegte die zich opent: als het niet over penissen en vagina’s gaat, waarover dan in hemelsnaam wel? Toch niet over rokjes of broeken, lang of kort haar, afwassen of voetballen, want dat zijn nog veel onbenulliger zaken.

Ik moest aan die conceptuele afgrond terugdenken bij het volgen van de discussie over de speelgoedcatalogus van Bart Smit, die zijn Sinterklaasgeschut al weer in stelling heeft gebracht, stereotiep uitgeserveerd volgens strikte rolpatronen. Roze stofzuigertjes en fornuisjes voor de meisjes die hun moeder moeten emuleren, stoere brandweerauto’s en vervaarlijke actiefiguren voor de jongens. Een schande, brieste iedereen die de vrouwen- (en meisjes-)emancipatie een warm hart toedraagt en de pest heeft aan rolbevestigende attributen. Zelf zie ik ook niks in naar sekse gelabeld speelgoed, anderzijds denk ik dat kinderen altijd naar het speelgoed grijpen dat hun om wat voor reden dan ook bevalt en dat ouders in dat opzicht weinig kunnen sturen. Er zijn genoeg meisjes die niets om poppen geven en hoe veel barbies ze ook krijgen toegestopt, als ze er niet naar talen, dan doen ze er niks mee. En als een jongen geen aardigheid in autootjes heeft, krijg je hem ook niet zo ver dat hij er wel mee in de weer gaat.

Van de week zag ik in een speelgoedkraam op de markt een op batterijen werkende plastic contraptie met kleine pinguïns die een trap bestegen en van de glijbaan afroetsjten. Dit keurig sekseneutrale speelgoed zal ongetwijfeld de hebzucht van passerende kinderen opwekken, maar het plezier bestaat louter uit de aan-uit-knop bedienen en ernaar kijken – dan is een kind met een ministofzuiger of een plastic zwaardje beter af. De roze en glitteruitvoering van zogenaamd meisjesspeelgoed is irritant, zij het meer om esthetische dan om inhoudelijke redenen. Jaren geleden was er een plumeau met regenboogkleuren bij mij in huis verzeild geraakt. Een echte, geen speelgoed. Het ding zag er even kitschy uit als My Little Pony of een willekeurig Disneyproduct. Typisch iets voor meisjes, zou je denken, maar mijn zonen speelden er net zo graag mee als mijn dochter. Misschien juist omdat het geen speelgoed maar een echt ding was? Hoe dan ook, de uitvoering, kleur en sekse-labeling van speelgoed doet er helemaal niet toe – het is een onbelangrijke factor voor de vraag over het verschil tussen jongens en meisjes. De dochter van Paul Bloom zou haar vader weggehoond hebben, als hij over barbies en supermanfiguurtjes zou zijn begonnen. Allemaal poppen immers.

80 procent van alle mannen is fysiek krachtiger dan 80 procent van alle vrouwen.

De cosmetica-afdeling van de drogist kan net zo min als voorbeeld van typische vrouwelijkheid dienen als de ijzerwinkel staat voor iets typisch mannelijks. Elke concretisering van de mannelijke of vrouwelijke essentie kan weerlegd en van tegenvoorbeelden voorzien worden. Tal van vrouwen moeten niets van make-up hebben. Tal van mannen kunnen nog geen bahco van een waterpomptang onderscheiden.

En toch kan niemand de intuïtieve overtuiging van zich afzetten dat er wel degelijk een mannelijke en vrouwelijke essentie bestaat. Waarom zouden mensen anders informeren naar de sekse van een pasgeboren baby? Fysieke verschillen genereren andere verschillen, en in het geval van mensen, denk ik dat het essentiële verschil te maken heeft met het begrip ‘kracht’. 80 procent van alle mannen is fysiek krachtiger dan 80 procent van alle vrouwen. Dit biologische gegeven heeft een uitstralend effect op de rest van het leven. Normen voor de seksen wisselen naar gelang tijd en cultuur, maar het essentiële verschil blijft. Geen fijne waarheid voor kleine meisjes.