Waarom gaan dames voor?

Beste Beatrijs,

Ik schrijf u namens mijn zoontje van zeven. Onlangs zaten we met een klein gezelschap bij oma op het terras. Daan mocht met de koektrommel langs en kreeg te horen dat hij eerst de vrouwen iets moest presenteren, want: “Dames gaan voor”. Hij vond dat maar onzin en niemand kon hem uitleggen waaróm dames eigenlijk voorgaan. Dat is dus onze vraag.

Moeder van weetgierige jongen

Beste Moeder van,

Een goede vraag van uw zoontje. Met zijn kritische instelling zal hij het nog ver brengen. De oorspronkelijke kreet luidt overigens niet ‘Dames gaan voor’, maar ‘Vrouwen en kinderen het eerst!’ uitgesproken in geval van een zinkend schip (of andere noodsituatie) over de volgorde, waarin men zich in veiligheid moest begeven. Mannen werden geacht vrouwen en kinderen voor te laten gaan in de reddingsboten, niet zozeer uit beleefdheid, maar omdat de continuïteit van het menselijk ras het beste gewaarborgd is met het overleven van kinderen en vrouwen. Als tien vrouwen het op die manier redden, hoeft slechts één man op eigen kracht zwemmend te overleven. Van tien mannen en één vrouw heeft de mensheid minder nut, voortplantingsgewijs gesproken.

Alle conventionele egards van heren ten opzichte van dames zijn afgeleid van dit aloude overlevingsprincipe. Voorbeelden zijn: de vrouw als eerste door deuren laten gaan, jassen voor haar ophouden, vuurtjes geven zodra zij een sigaret pakte, en de rekening in het restaurant betalen. Hiermee drukt de man zijn eerbied uit voor de potentie van de vrouw om nieuw leven voort te brengen. Tegelijk zijn ook andere hoffelijkheidsprincipes van kracht, die niet met (over)leven maar met status te maken hebben. Respect van jongeren tegenover ouderen, van armen tegenover rijken (dat was althans vroeger zo), van gastheer/vrouw tegenover gasten. De personen met minder status betuigen hun respect aan de personen met meer status, door hen op allerlei gebied voor te laten gaan. De koningin hoeft nooit in de rij voor koffie te staan. Gastheren/vrouwen doen hetzelfde met hun gasten om hen het leven te veraangenamen. Dus geven ze eerst voedsel en drank aan hun gasten en daarna pas aan zichzelf. Van de verschillende mogelijkheden om mensen in categorieën in te delen (man-vrouw, arm-rijk, jong-oud en gastheer/vrouw-gast) zijn in deze geëmancipeerde en egalitaire cultuur eigenlijk alleen jong-oud en gast-gastheer/vrouw overgebleven als onderscheid om respect aan te betuigen. Veel traditionele man-vrouw-hoffelijkheden zijn weggesleten of worden slechts in een één-op-één contekst toegepast. Bij een bushalte laten niet alle mannen alle vrouwen voorgaan; wel maakt één man vaak nog wel het autoportier open voor één vrouw.

In de situatie van uw zoontje met de koektrommel lijkt er dan ook weinig reden om eerst de vrouwen/meisjes te presenteren. Belangrijk is om uw zoontje te leren eerst de gasten te voorzien, maar in zo’n familiegroep op een terras is het sekse-onderscheid irrelevant. Als zaakwaarnemer van de gastvrouw, oma, had hij gewoon het rijtje af kunnen gaan met de koektrommel.