Vrouwen staan liever niet bekend als bazig

Als het leven uit een lang basisschooltraject bestond, zouden vrouwen overal de dienst uitmaken. Meisjes halen betere schoolresultaten en beantwoorden meer aan de eisen voor goede leerlingen. Dat gaat niet alleen op voor de laatste decennia (aanvankelijk toegejuicht als de grote inhaalslag van meisjes), maar al veel langer. De achterstelling van meisjes in de mate waarin ze vervolgonderwijs kregen na de lagere school had veel meer te maken met de maatschappelijke rol die voor hen was weggelegd dan met hun talenten. Waarom veel geld en moeite besteden aan een opleiding voor meisjes, als hun bestemming toch lag in huwelijk en moederschap?

Terwijl dat verschil in benadering van jongens en meisjes al lang is weggewerkt en vrouwen zelfs op de universiteit iets betere prestaties leveren dan mannelijke studenten (in ieder geval voortvarender door hun studie heen schieten), vindt die inhaalmanoeuvre maar mondjesmaat beslag in de topregionen van de buitenschoolse maatschappij. Vrouwen als hoge functionarissen in het bedrijfsleven, de wetenschap en overheidsorganisaties blijven dun gezaaid, om maar te zwijgen over hun aanwezigheid aan het hoofd van de multinationals. Blijkbaar is goed presteren op school iets heel anders dan topprestaties leveren in de maatschappij.

Waar het verschil precies door komt blijft een intrigerende vraag, vooral omdat het simpele antwoord van seksisme (vrouwen afwijzen wegens hun vrouw-zijn) niet meer voldoet. Het afspiegelingsstreven heeft overal ruim ingang gevonden en sollicitatiecommissies voor hoge functies zijn dolblij met vrouwelijke kandidaten, al was het maar om hun vooruitstrevendheid te demonstreren. Het doet er niet eens toe dat de roep om vrouwen vaak op verkeerde gronden weerklinkt: omdat de vrouwelijke inbreng essentieel anders dan de mannelijke en daarom extra waardevol zou zijn. Iemand die een topfunctie bekleedt moet over leiderschapstalenten beschikken en sekse zou in dit verband irrelevant moeten zijn. Een oorlog wordt tenslotte niet gewonnen met zogeheten vrouwelijke waarden als eerst gezellig inventariseren wat iedereen ervan vindt en daarna tot een grondige consensus komen. Of vrouwen nu geworven worden om hun niet-bestaande intrinsieke waarde als vrouw of om hun specifieke inhoudelijke talenten maakt niet uit. In beide gevallen laten ze het afweten. In 2008 zaten er 19,7 procent vrouwen in de top van het bedrijfsleven, in 2014 is dat percentage gegroeid naar 20,1 – in zes jaar een toename die geen naam mag hebben.

Het woord ‘bazig’ duidt vooral op ongeloofwaardigheid.

Er is iets waarom vrouwen terugdeinzen voor macht en dat is niet omdat hun de pas wordt afgesneden, terwijl ze staan te trappelen om ergens de baas te worden. Een Amerikaans linguïstisch onderzoekje naar woorden die dominantie uitdrukken werpt hier licht op: uit een tekstbestand van duizenden romans van de afgelopen veertig jaar werd van een aantal bijvoeglijke naamwoorden, waaronder condescending (arrogant) en bossy (bazig) geïnventariseerd in welke mate ze met mannen of vrouwen werden gecombineerd. Het woord ‘arrogant’ werd vier keer zo veel voor een man gebruikt als voor een vrouw en ‘bazig’ sloeg in 65 procent van de gevallen op een vrouw. In beide gevallen heeft het bijvoeglijk naamwoord een onprettige gevoelswaarde, maar mannen vinden het minder vervelend om als arrogant bekend te staan dan vrouwen als bazig. Het woord ‘bazig’ duidt vooral op ongeloofwaardigheid. Van iemand die werkelijk de baas is zeg je niet dat hij/zij bazig is of doet. Een bazig persoon is iemand die de schijn van dominantie ophoudt, overal een vinger in de pap in wil hebben en achter zijn (meestal dus: haar) bedisselende rug wordt uitgelachen.

Een bazige vrouw is een mislukte vrouw, want onaardig. Een arrogante man is een gelukte man, ook al is-ie onaardig.

Om de baas te spelen moet je over een flinke dosis zelfvertrouwen beschikken, niet alleen wat je eigen kundigheid betreft, maar bij uitstek op het punt van andere mensen vertellen waar het heen moet. Je moet jezelf kunnen verheffen boven de rest en aanhang mobiliseren. Terwijl mannen zich verdringen in de slag om de top (en in meerderheid falen, want natuurlijk lukt het hun vaker niet dan wel), denken vrouwen al snel: ach, wat heb ik er eigenlijk mee te winnen om bovenaan de apenrots te zitten? Wat op school zo makkelijk ging: taakjes tot een goed einde brengen, is van een totaal andere orde dan het gevecht van mens tegen mens.