Uit je dak

Het dagenlang aanhoudende publieke rouwvertoon van de Noord-Koreanen bij de dood van hun dictator Kim-Yong Il was een fascinerend schouwspel. Nooit eerder had ik zo veel door verdriet overmande, huilende, schreeuwende mensen bij elkaar gezien. En het misbaar ging maar door met een fanatisme dat alleen heel jonge kinderen aan de dag kunnen leggen, wanneer hun speelgoedje wordt afgepakt. Wat een overtuiging bij zelfs de minste figurant! Natuurlijk kwam er weinig spontaneïteit te pas aan dit collectieve gejammer en was de hysterische volksrouw, zoals het een dictatuur betaamt, van bovenaf geregisseerd en afgedwongen. Wie het waagde zich eraan te onttrekken zou op represailles kunnen rekenen.

Toch vermoed ik dat de tentoongespreide emoties wel degelijk echt waren, althans voor een deel. Kan een traan liegen? In ieder geval kunnen mensen zichzelf makkelijk opkrikken tot een niveau van uitzinnigheid waarbij de tranen automatisch vloeien, zodat een individu niet anders kan concluderen dan dat hij ten prooi is gevallen aan onmetelijk verdriet. De enige voorwaarde hiervoor is om je heen kijken naar wat andere mensen doen en daar een beetje in meegaan. Het bijbehorende gevoel komt er vanzelf achteraan hobbelen. Zo beschouwd is er geen verschil tussen met z’n allen op straat jammeren en met z’n allen teddybeertjes en chrysanten deponeren voor het huis van Lady Diana of Pim Fortuyn. Het een is niet authentieker dan het ander, het zijn allebei rituelen.

Collectieve gevoelsuitstortingen geven een kick. Zoals de tranenvloed bij het aanschouwen van een tearjerker een gevoel van zuivering en elan met zich meebrengt, kan ik me van de Noord-Koreanen voorstellen dat ze verfrist en een beetje hyper thuiskwamen na een middagje huilen op straat. Georkestreerd of niet, het rouwritueel werkt in al z’n hysterie toch ook als een vorm van uit je dak gaan, een carnavaleske uitspatting waar in het saaie, autoritaire  Noord-Korea weinig gelegenheid voor zal zijn.

In Nederland is geen gebrek aan mogelijkheden om uit je dak te gaan, maar ook hier treedt uitzinnig gedrag op in combinatie met of als gevolg van het deelnemen aan rituelen. Niemand in het nachtleven heeft zich van tevoren voorgenomen om anderen in elkaar te slaan of zich aan vandalisme te buiten te gaan. Maar het gebeurt toch als gevolg van het uitgaansritueel om jezelf klem te zuipen. Vervolgens wordt de agressief opgewonden stemming van de menigte overgenomen en gaat er iets mis. Maar voor geweld aangeklaagde supporters en raddraaiers blijken voor de rechter altijd weer onnozelaars, soms zelfs hardwerkende onnozelaars met een gezinnetje, die in hun normale leven geen vlieg kwaad doen.

Iedereen doet mee, omdat iedereen meedoet.

De jaarwisseling is een spectaculair voorbeeld van ritueel ingekaderd uit je dak gaan. Ook dit jaar is er weer voor tientallen miljoenen euro’s aan vuurwerk de lucht in gegaan, vooral afgestoken door mensen die het zich financieel eigenlijk niet kunnen permitteren. Het geknal op straat begint dagen van tevoren en houdt dagenlang aan. De politie voert een vergeefse strijd tegen illegale explosieven. Brievenbussen en oud-papiercontainers moeten worden afgesloten tegen jolige pyromanen. Elk jaar weer kerstboombranden, gebouwen die de fik ingaan, vechtpartijen, gevandaliseerd straatmeubilair en door alcohol aangewakkerde schermutselingen om niks. Oogartsen en eerste-hulpdiensten draaien hun statistisch ingecalculeerde overuren voor de behandeling van oogletsel en andere kwetsuren.

Dit alles alleen maar vanwege een volstrekt arbitraire futiliteit als het verspringen van de kalender! Van opgewonde tieners met hun steels weggeworpen rotjes en hun met carbiet volgestopte melkbussen tot en met de oudjes in het verzorgingshuis, knikkebollend boven hun oliebol – iedereen dient zich te onderwerpen aan de plichtplegingen van een krankzinnig ritueel met altijd dezelfde voorspelbare excessen. Iedereen doet mee, omdat iedereen meedoet. Wij zijn allen Noord-Koreanen.