In 2009 las ik een boek van de Amerikaanse journaliste Rachel Lehmann-Haupt, Baby op bestelling – De zoektocht van een uitstelmoeder. Het relaas van een vrouw – alweer een paar jaar single sinds haar samenwoonrelatie stukliep – die haar 35ste verjaardag met schrik ziet aankomen. Dit was de leeftijd waarop ze zichzelf gesetteld met man en kind had geprojecteerd, maar een geschikte levenspartner was in geen velden of wegen te bekennen. Voordat er zelfs maar sprake kon zijn van consensus over een poging om zwanger te worden, zou er nog eens twee jaar voorbij gaan. De tijd begon te dringen, als ze een kind wilde, en dat wilde ze.
Diverse mogelijkheden passeerden de revue. Intensiever daten, alleenstaande moeder worden met behulp van een bekende of de spermabank, en ten slotte besloot ze haar eicellen in te laten vriezen. Als reserve voor alle zekerheid. Op die manier kon ze zichzelf meer tijd gunnen om een leuke man tegen te komen en wie weet ook nog vanzelf zwanger te worden. Van dit boek is me vooral bijgebleven dat invriezen bepaald geen sinecure is. Er komen hormoonkuren bij te pas waarmee je jezelf moet injecteren, eicelpuncties en een operatie om te oogsten. Gaandeweg kan er van alles mislukken en kun je weer opnieuw beginnen met de procedure.
Eicellen invriezen is veel te ingewikkeld en biedt alleen de schijn van zekerheid.
En dan zitten die eicellen veilig in de vriezer en dan staat je een aantal jaar later alsnog de rest van de ivf-mikmak te wachten: een geliefde die sperma ergens moet deponeren, conceptie in een petrischaaltje, een of meer embryo’s inbrengen, afwachten of het aanslaat en altijd een niet onaanzienlijke kans op mislukking. ‘Pff,’ dacht ik, toen ik de moeizame weg tot me door liet dringen, ‘mens, zoek een spermadonor als je zo graag een kind wil.’ Eicellen invriezen is geen oplossing, het is veel te ingewikkeld en biedt alleen de schijn van zekerheid.
De firma’s Facebook en Apple dragen de vrouwenemancipatie een warm hart toe en hebben een nieuwe voorziening in hun arbeidsvoorwaarden opgenomen: jonge medewerksters mogen gratis hun eicellen laten invriezen, het bedrijf betaalt maximaal 20.000 dollar (15.000 euro) aan een vrouw die dat wil. De bedoeling hiervan is om het voor vrouwen aantrekkelijk te maken om prioriteit te geven aan hun werk boven de voortplanting, want te veel vrouwen schakelen carrièregewijs naar een lagere versnelling, wanneer ze eenmaal een kind hebben gekregen. Meteen komt de vraag bij me op of de bedrijven dan later ook de niet-onaanzienlijke kosten van een ivf-zwangerschap op zich zullen nemen. Zo niet, heeft een vrouw er nog niets aan.
Vrouwvriendelijke zwangerschaps- en kinderopvangvoorzieningen hebben kennelijk te weinig effect, maar een moratorium op vruchtbaarheid lijkt me geen maatregel om meer vrouwen door het glazen plafond te laten breken. Tot dusver wordt eicelinvriezing ingezet om medische redenen (vrouwen die chemotherapie moeten ondergaan kunnen aldus hun toekomstige vruchtbaarheid veilig stellen) of op relationele gronden door 35-plus vrouwen zonder man. De inzet van carrièremotieven voor zo’n vergaande voorzorgsmaatregel als je eicellen laten invriezen treft me als even absurd als frivool. Welke vrouw met maar een beetje gezond verstand zal zich hierdoor laten verleiden? Óf je wil geen kinderen en dan is er geen vriezer nodig, óf je wil wel kinderen en dan denk je niet: ‘O, dat kan net zo makkelijk op mijn 45ste, de baas betaalt wel, en zo kan ik fijn intussen CEO worden.’ Daarvoor kleven er te veel nadelen aan medisch georkestreerde voortplanting en aan oud moederschap. Alleen in wanhoop vervoegt een vrouw zich bij het medische loket.
En hoe liep het met Rachel af? Die is in 2012 op haar 42ste moeder geworden. Van een spermabankdonor. Haar eicellen liggen ongebruikt in de vriezer.
Er loert een addertje onder het gras bij deze zogenaamde bijdrage aan de vrouwenemancipatie. Het zou kunnen dat er een van boven af opgelegde morele druk ontstaat waardoor vrouwen die geen gebruik maken van deze mogelijkheid, met scheve ogen worden aangekeken en daardoor juist carrierekansen verliezen. Dit lijkt mij een reeel gevaar.