Stelletje narcisten

Nog niet zo lang geleden – een jaar of vier, vijf, schat ik – werd de nieuwe generatie jongeren met trompetgeschal aangekondigd als superieur aan allen die hen voorgingen. Deze ‘Generatie Einstein’, zoals de aanduiding luidde voor degenen die geboren zijn vanaf 1986, zou niet alleen slimmer zijn dan ouderen, maar ook volledig toegerust op de eisen van de moderne tijd, vooral in de afdeling multitasken. Omdat deze jongeren opgroeiden met google, mobieltjes en sociale media, kunnen zij moeiteloos heen en weer schakelen tussen werk, studie, vertier en sociaal contact, zonder noemenswaardig concentratieverlies. Omdat zij vanaf hun vroegste jeugd rondbanjeren in de virtuele wereld, kunnen ze voor alle vragen en problemen oplossingen vinden. Zelfredzaam, kosmopolitisch en niet voor een kleintje vervaard – laat die Generatie Einstein maar schuiven, de wereld zou nog veel van hen horen.

Spijtig genoeg pakt de werkelijkheid toch weer wat minder rooskleurig uit dan de hooggestemde verwachtingen. Samen met uitzendbedrijf Manpower deed Bureau Motivaction onderzoek naar meningen en zelfbeeld van jongeren en wat bleek? Ongeveer 40 procent zag zichzelf inderdaad als zelfredzaam en ondernemend met een gouden toekomst voor zich, maar een even groot gedeelte voelde zich buitengesloten in een ingewikkelde wereld, waar je zonder diploma niets te betekenen hebt.

Tot zover niets bijzonders. Het is nogal logisch dat iedereen moet investeren in opleidingen en diploma’s. We leven tenslotte al meer dan een halve eeuw in een meritocratie en er is geen denken aan dat wat voor generatie dan ook de gebraden haan zou kunnen uithangen vanwege iets volstrekt arbitrairs als een geboortejaar. Bedenkelijker zijn de verklaringen en analyses die de onderzoekers loslaten op degenen die dreigen af te haken. Deze grenzeloze ‘Generatie Y’ (zoals de einsteintjes ook wel worden betiteld) vindt zichzelf heel bijzonder. Ze stellen zichzelf centraal en zoeken een podium om zich te etaleren. Ze zijn bij uitstek ongeschikt voor dienende beroepen in de sfeer van het onderwijs of de zorg en verdienen liever veel geld in marketing of pr-baantjes. Werk moet leuk zijn en om nuttigheid geven ze geen snars. Slechts drie procent beschikt over de eigenschap plichtsgetrouwheid en slechts vijftien procent over verantwoordelijkheidsgevoel. Help, de jeugd bestaat uit narcistische hedonisten!

In krap vijf jaar is de pendule aldus teruggeslingerd van hoera over die fantastische jongeren naar standaard gemopper over de jeugd van tegenwoordig die niet wil deugen en alleen maar aan zichzelf denkt. Zou de waarheid misschien ook in het brede midden kunnen liggen? Plichtsgevoel en verantwoordelijkheidsbesef zijn typisch van die deugden die zich pas ontwikkelen met het klimmen van de jaren onder druk van de omstandigheden. De punks van de jaren tachtig, de hippies van de jaren zestig, de nozems en de beats van de jaren vijftig gingen geen van allen gebukt onder een zwaar plichtsbesef. Ook de bohémiens en de flappers van de jaren twintig dansten liever nachtenlang de charleston dan zich te gedragen als verantwoordelijke burgers. Die laatste groep maakte het zelfs zo bont dat die the lost generation werd genoemd. Toe maar, een hele generatie naar de filistijnen.

Maar met al die verschillende generaties is het later op geheimzinnige wijze toch nog in orde gekomen. Bohémiens, nozems, hippies en punks werden ouder, stichtten gezinnetjes en kwamen tot het inzicht dat er brood op de plank moest komen en dat er dus een plaatsje op de arbeidsmarkt moest worden gezocht. Of jongeren nu collectief bevangen zijn door weltschmerz, gedreven door mallotige wereldverbeteringsidealen, gefixeerd op particuliere genietingen in de sfeer van seks, drugs en rock ’n roll of zichzelf artiest wanen, er komt een moment dat ze geld nodig hebben bij voorkeur in de vorm van een regelmatig inkomen. In elke aanstormende generatie die het van buiten af gezien over een nieuwe en bedenkelijke boeg lijkt te willen gooien sluimert de spitsburger en als die eenmaal is ontwaakt, komen allerlei beroepssectoren, waarvoor de jeugd eerder de neus ophaalde, ineens wel degelijk in aanmerking. Ook de zorg en ook het onderwijs.

Generaties zijn interessant zolang de leden ervan jong zijn. Naarmate ze verder in leeftijd opschuiven, worden ze vanzelf spitsburgers, net als iedereen. En na hen trappelt de volgende generatie, waarvan nu al te voorspellen valt dat die nog erger zal zijn.