Steggelen over geluk

Grootschalige onderzoeken naar geluk leveren meestal voorspelbare resultaten op. In het World Happiness Report dat recentelijk door de Verenigde Naties werd gepubliceerd stond Nederland op de vierde plaats van meest gelukkige landen ter wereld na Denemarken, Finland en Noorwegen. Een hoog welvaartspeil (rijkdom), grote individuele vrijheid en de aanwezigheid van een sociaal vangnet liggen hieraan ten grondslag. Helmaal onderaan bungelen Togo, Benin en Sierra Leone, waar armoede, dictatuur en corruptie heersen.

Andere geluksonderzoeken geven minder voor de hand liggende uitkomsten. Bijvoorbeeld die naar de verschillen tussen mensen met en zonder kinderen in de westerse cultuur. Je zou verwachten dat dat, afgezien van de kleine groep onvrijwillig kinderlozen, niets uitmaakt, omdat voortplanting geen natuurverschijnsel meer is maar een bewuste keus. De mensen die kinderen krijgen doen dat vrijwillig en zijn dus gelukkig, en de mensen die geen kinderen willen zijn ook gelukkig. Opmerkelijk genoeg klopt dit niet. Keer op keer laat vergelijkend onderzoek tussen ouders en kinderlozen zien dat mensen mét kinderen minder gelukkig zijn dan kinderlozen. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het dagelijkse gedoe dat het hebben van kinderen met zich meebrengt, de voortdurende verplichtingen, het gevoel van ouders dat hun leven ‘in dienst staat van’, kortom met vrijheidsbeperking.

Dit is het soort resultaat dat mensen die fanatiek zijn over hun ouderschap tot razernij drijft en militant kinderlozen (degenen die zich ‘kindervrij’ noemen) tot leedvermaak. Beide kampen, de fanatieke ouders en de fanatiek kinderlozen, propageren hun eigen levensstijl en beschuldigen elkaar van egoïsme omdat anderen een andere keus maken dan zijzelf. De dagelijkse last van kinderen wordt gecompenseerd door zingeving op de lange termijn, betogen de ouders. Alsof er buiten het hebben van kinderen geen zingeving te vinden is in het leven! brengen de kinderlozen hiertegen in.

In deze zich voortslepende discussie verscheen onlangs een nieuw onderzoek, dat voor het eerst rapporteerde dat ouderschap wel degelijk tot meer geluk leidde, maar – en dat voorbehoud vormde de angel – alleen bij vaders met full time banen en bij vrouwen die de dagelijkse kinderzorg uitbesteedden aan personeel. Zie je wel, maakte Amanda Marcotte (behoorlijk militant kinderloos) zich vrolijk op de Amerikaanse website Slate: mensen worden niet gelukkig van kinderen, behalve dan wanneer ze er zo min mogelijk mee hoeven om te gaan.

Uiteindelijk is de kwestie ‘wel of geen kinderen’ een puur intuïtieve keus waar rationele overwegingen over het te verwachten geluk geen doorslaggevende rol bij spelen. Je wilt het wel of je wilt niet, zoals je wel of niet verliefd wordt, wel of niet een berg wil beklimmen. Ook al rapporteren mensen met kinderen gemiddeld lagere geluksscores, niemand zegt dat hij/zij eigenlijk spijt heeft er ooit aan begonnen te zijn. Van verliefdheid en bergen beklimmen is bekend dat ze vaak lijden met zich meebrengen, wat nog geen reden is om er niet aan te beginnen.

Geluksmaximalisatie is één ding, maar als iemand op zijn leven reflecteert is de behoefte om er op een of andere manier toe te doen minstens zo belangrijk.

Voor individuen geldt net zoals voor landen dat geld, vrijheid en een sociaal vangnet de ingrediënten van geluk vormen. Wat een beetje tegenstaat bij de metingen van individueel geluk is dat het altijd met (vluchtig) genot wordt ingevuld. Geluksmaximalisatie is één ding, maar als iemand op zijn leven reflecteert is de behoefte om een rol van betekenis te spelen, invloed te hebben, er op een of andere manier toe te doen minstens zo belangrijk. Macht dus. Het ouderschap voorziet automatisch in de behoefte aan macht. Kinderlozen moeten hun eigen machtsbastion uitbeitelen in de wereld. ‘If you want happiness for a life time, help some one else’ beveelt de Verenigde Naties aan. Zo bezien is Moeder Teresa het gelukkigste van allen.