Slachthuizen

Beatrijs Ritsema

Nederlanders hebben merkwaardigerwijs hun eetgedrag niet aangepast sinds de BSE-crisis. Overal in Europa daalt de rundvleesconsumptie, behalve hier. Zouden Nederlanders een groter vertrouwen hebben in de overheid en de keuringsdiensten? Of steken ze gewoon hun kop in het zand? Als ik vanuit mezelf generaliseer, dan komt het vasthouden aan het oude eetpatroon door een gebrek aan andere mogelijkheden om op over te stappen.

Varkensvlees is suspect door de bio-industrie. Hetzelfde geldt voor kippen, die bovendien voor de helft met salmonella zijn besmet, of ze nu een scharrelleven hebben geleid of niet. Het verschil tussen scharreldieren en in donkere flatkooien geproduceerde varkens en kippen schijnt hoe dan ook slechts luttele vierkante decimeters te bedragen. Er zijn niet eens andere dan scharreleieren te koop – dat zegt al genoeg over hoe die eieren tot stand zijn gekomen: in ieder geval niet in een ouderwets hok, waar de kippen ’s avonds op stok gaan. Vis is ook al geen alternatief om te omarmen, want de kabeljauw dreigt uit te sterven in de Noordzee en de zalm wordt massaal gekweekt in zalmfarms, waar die vissen krachtvoer krijgen om maar snel te groeien, zodat een zalmmoot eigenlijk hetzelfde is als een varkenskotelet van de kiloknaller, en misschien zelfs (je weet niet wat er in dat voer zit, vismeel?) besmet is met gekke-zalmen-ziekte.

Alle vleessoorten kortom zijn ofwel potentieel gevaarlijk voor de volksgezondheid, ofwel op immorele wijze in de supermarktschappen terecht gekomen. De keus gaat tussen het afwisselen van zoveel mogelijk verschillende vlees- en vissoorten, waarbij de risico’s en het moreel onbehagen gespreid worden, of het totaal vegetarisme. Dat de consument verlamd wordt door deze keuzemogelijkheden, die allemaal even onaantrekkelijk zijn, is begrijpelijk. Dat de klant in de supermarkt tenslotte maar gewoon doorgaat met wat ie altijd al deed spreekt ook vanzelf.

Is een vegetariër moreel hoogstaander dan een omnivoor? In principe denk ik van wel, maar dan op een licht excentrieke manier, zoals Franciscus van Assisi, die zijn bezittingen weggaf aan de armen, moreel superieur was aan de rijke mensen uit zijn tijd. Als ik me voorstel dat arme mensen honderd of vijfhonderd jaar geleden op een willekeurige dag een kip de nek omdraaiden of een varken slachtten om ook eens een feestmaal te bereiden, kan ik dat niet interpreteren als een morele faux pas. Mensen eten vlees omdat het beschikbaar is, omdat het lekker is, omdat het een bron van calorieën is. Vlees en dierlijke producten als kaas, room, vet, boter waren tot voor kort luxe voedingsmiddelen, waar de rijken in zwelgden en de armen af en toe de hand op konden leggen.

Het zou niet in me opkomen om wie dan ook in het verleden te veroordelen wegens het verschalken van een kalkoen of een reebok, maar ik sta in de supermarkt zelf wel te aarzelen of ik die rookworst in mijn karretje zal leggen of een extra portie broccoli. Het heeft te maken met de grootte van de schaal, waarop het slachten plaatsvindt. Een jager die een haas of een wild zwijn schiet is niet zo erg. Hier en daar een abattoirtje, waar eens wat koeien en kalveren in verdwijnen is ook niet zo erg. Ook zou ik niet aarzelen in tijden van hongersnood het mes in een buitgemaakt konijn te zetten. Maar de enorme dierkwekerijen annex slachthuizen van de vleesverwerkende industrie hebben iets onbetamelijks, omdat er zo verschrikkelijk veel dieren doorheen gaan. Hoe kan het ook anders met zoveel mensen, die allemaal op z’n tijd een bal gehakt of een kippepoot willen eten.

Zolang vlees onder luxe consumptie viel, lag er niemand wakker van het bijbehorende slachten. Nu het eten van vleesproducten bij de dagelijkse routine hoort, even normaal als vers brood, een dak boven je hoofd en een warm bed, is het opkweken van de dieren en het slachten een obsceniteit geworden. Bouillonblokken, leverworst, slavinken, spekdobbelsteentjes vormen een moreel probleem, waar alleen het radicalisme van de vegetariër weg mee weet. De rest probeert het met een onsje minder, af en toe soja-balletjes door de macaroni, een Groene Weg-biefstuk of een peperdure boerderijkip. Lapmiddelen. Lafhartige compromissen. De mens is een verscheurend dier.