Beste Beatrijs,
Van mijn twee zussen is de oudste twaalf jaar geleden overleden. Omdat mijn vrouw en ik in financieel noodweer waren beland door baanverlies en bijkomende hogere hypotheeklasten hebben we van mijn moeder vijfduizend euro gekregen om de ergste klappen op te vangen. Wij hoeven ons huis nu niet direct te verkopen, want het staat onder water en een restschuld is ook verre van prettig. Mijn jongste zus heeft daar geen probleem mee, ook zij heeft wel eens financiële hulp gehad in mindere tijden. Mijn moeder heeft een klein inkomen en wij zijn heel erg blij met haar hulp. Er is alleen een vervelende situatie ontstaan met de partner van de overleden zus. Hij vindt dat de andere twee gezinnen (dat van hemzelf en dat van de jongste zus) op korte termijn recht hebben op dezelfde schenking van mijn moeder. Maar dat kan en wil mijn moeder helemaal niet betalen. Heeft mijn zwager gelijk dat mijn moeder mij niets mag geven zonder de andere kinderen hetzelfde te geven?
Zwager eist geld
Beste Zwager eist geld,
Uw moeder mag aan haar kinderen zoveel geven als zij wil! Uw zwager gaat buiten z’n boekje door te eisen dat hij (beter gezegd: zijn kinderen – zelf heeft hij nergens recht op) op dit moment evenveel geld zou moeten krijgen als u. Dat is gewoon niet waar.
In principe mogen ouders naar eigen inzicht schenkingen uitdelen aan hun kinderen zonder hierover rekenschap aan de andere kinderen af te leggen. Ouders mogen ook hun eigen geld tot de laatste cent aan wereldreizen en filantropische doelen besteden. Maar als ze één kind genereus begiftigen (ik heb het niet over kleine cadeautjes, maar over substantiële sommen geld in de orde van een paar duizend euro of meer), dan is het uiterst onverstandig om eventuele andere kinderen van deze generositeit uit te sluiten. Gelijkbegiftiging van kinderen is weliswaar geen juridische plicht, maar de psychologische waarheid is dat ongelijke begiftiging de familieverhoudingen verziekt. Ouders zouden altijd moeten willen vermijden dat hun kinderen met elkaar rivaliseren over liefde, aandacht en geld. Als uw moeder een en ander goed wil regelen, zou ze het bedrag dat zij aan u heeft gegeven schriftelijk moeten vastleggen en hier ook openheid over moeten betrachten tegenover de andere kinderen (uw jongste zus en de weduwnaar van haar oudste dochter). Dit bedrag zou te zijner tijd in mindering kunnen worden gebracht op de erfenis. Als er sprake was van eerdere substantiële financiële hulp aan uw zus, geldt hetzelfde: noteren, zodat een en ander tegen elkaar kan worden weggestreept. Niet nu, maar pas na de dood van uw moeder. Tijdens hun leven mogen ouders naar eigen inzicht financiële hulp verstrekken aan een kind dat dat nodig heeft, mits dit op een transparante manier gebeurt. Na de dood kunnen deze verschillen worden vereffend met de rest van de erfenis.
Moeder mag geven hoeveel en aan wie ze wil.
Maar de rest van het antwoord is niet correct. Er moet na het overlijden inzicht worden gegeven in de ontvangen giften, maar een correctie is slechts in uitzonderlijke gevallen aan de orde.
Vanaf de invoering van het huidige erfrecht in 2003 is de inbreng van giften door kinderen niet meer verplicht. De gever kan dit uiteraard anders regelen bij de gift of in een testament. Giften die zijn gedaan aan kinderen voor 1 januari 2003 moeten nog steeds worden ingebracht en verrekend. Je hoeft als erfgenaam niet meer in te brengen dan je eigen erfdeel. Ook voor deze oude giften kan bij testament of gift de inbreng zijn uitgesloten. Dit is in veel testamenten geregeld omdat de reconstructie van giften uit een heel mensenleven een schier onmogelijke opgave is.
Wie een gift heeft gekregen, kan na overlijden van de gever wel worden aangesproken door de (klein)kinderen van de overledene. Dit is het geval wanneer de legitieme is geschonden. Kort gezegd is dit mogelijk wanneer meer dan de helft van de potentiële nalatenschap is weggeschonken of wanneer anderen dan de legitimarissen de nalatenschap (deels) verkrijgen. Degene die te weinig heeft gekregen, kan eerst de erfgenamen aanspreken en daarna ook de begiftigde. De inbreng en de legitieme zorgen regelmatig voor ingewikkelde berekeningen en discussie rond de afwikkeling van een nalatenschap. De notaris is bij uitstek deskundig op dit terrein. Met een testament en begeleiding van de boedelafwikkeling kan veel narigheid worden voorkomen. De notaris past als deskundige oud en huidig erfrecht toe en dient uiteraard ook oog te houden voor moderne manieren.
Met vriendelijke groet,
mr Jasper Nobel, kandidaat-notaris te Utrecht