Rampzalige afspraakjes

Beatrijs Ritsema

Een willekeurige vrouw loopt een groter risico door een bekende verkracht te worden dan door de stereotiepe bruut die vanachter de bosjes tevoorschijn springt. Naarmate dit soort 'verkrachting door bekenden' serieuzer wordt genomen als misdaad, worden de daders vaker voor het gerecht gesleept. Een gunstig effect van deze strafzaken zou kunnen zijn dat vrouwen hierdoor aangespoord worden op hun qui-vive te blijven, juist ook wanneer ze zich op bekend terrein met een bekende bevinden, maar dat lijkt een irreële verwachting. Er zijn al zoveel omstandigheden, waarin vrouwen alert moeten zijn, niet al teveel moeten opvallen, of waar ze zich maar beter helemaal niet in moeten begeven, dat het wel erg veel gevraagd is die alertie ook nog eens tegenover bekenden vol te houden. Er zit een grens aan de hoeveelheid wantrouwen die een mens kan genereren.

Deze verkrachtingszaken tussen bekenden hebben altijd hetzelfde stramien doordat de daders onveranderlijk zeggen dat het slachtoffer instemde in wat er gebeurde. Het is een voor de hand liggende verdediging. Slachtoffer en dader geven blijk van grote ontreddering (is een van hen een toneelspeler en wie dan?) Uiteindelijk lijkt zo'n hele rechtszaak een gevolg van miscommunicatie en je kunt je afvragen of de rechtbank de meest geschikte plaats is om interpretatieverschillen uit te vechten.

Ik bedoel nu niet de gevallen van een oom die zijn zestienjarig nichtje te pakken neemt, of een buurman of huisvriend van de ouders die tegenover diezelfde zestienjarige ineens de grenzen uit het oog verliest, maar de 'date rape' incidenten, waarvan gezegd wordt dat het pest van de jaren negentig is. 'Date rape' (verkrachting als sluitstuk van een avondje uit) komt veel onder Amerikaanse studenten voor, sinds de huisregels voor bezoek aan de behuizingen van de andere sekse versoepeld zijn; campussen blijken broeinesten van date rape. Sinds de autoriteiten zich ermee zijn gaan bemoeien, is het nog erger geworden. Nu het verschijnsel erkend is als officieel probleem, kunnen slachtoffers zich wenden tot een date-rape-hulpverlener, die hen van therapeutisch en, indien gewenst, juridisch advies dient. Ook wordt er aan preventie gedaan door voorlichting te geven over wat het precies is en hoe je het kunt vermijden. Helaas wordt enerzijds het verschijnsel wijdverspreider gemaakt dan het is, door bijvoorbeeld ook meisjes die de volgende ochtend spijt hebben dat ze zich hebben laten versieren, onder 'slachtoffers van date rape' te rangschikken. Anderzijds is de oplossing van het probleem, zoals die in informatiefolders aan de hand wordt gedaan even simplistisch als wereldvreemd: de betrokkenen dienen, alvorens tot intimiteiten over te gaan, hardop hun bereidheid hiertoe uit te spreken. Een soort 'ja, ik wil, voor deze avond'.

Wanneer zou zo'n beginselverklaring gegeven moeten worden? Bij het verlaten van de bioscoop of is dat te vroeg? Voor of juist na het zoenen? En als je eenmaal je 'jawoord voor een nacht' hebt gegeven, kun je dan een kwartier later nog van gedachten veranderen?

De mistigheid van een avondje uit laat zich niet verdrijven door het instellen van dergelijke regels. Het enige dat houvast kan bieden is een categorisch nee tegen sex bij het eerste afspraakje. Dit redt alle halfhartigen van een halfhartig nachtje date rape en geeft gelegenheid om de volgende afspraak al niet eens meer te maken. Het is makkelijker niet op avances in te gaan, wanneer je niet met iemand de nacht hebt doorgebracht, dan wanneer je dat wel hebt gedaan – het schept toch een beetje een verplichting. En zelfs als de ander tot je opluchting niets meer van zich laat horen na die ene nacht, betekent dat op zichzelf ook weer een licht affront: blijkbaar viel je hem zwaar tegen in bed of was hij op niet meer uit dan een 'one night stand', wat toch eigenlijk de hypocriete versie van hoerenbezoek is.

Ook voor degenen die bij hun eerste afspraakje geheel en al voor elkaar gevallen zijn kan het geen kwaad althans voor die keer terughoudendheid te betrachten; van een beetje smachtende romantiek is nooit iemand slechter geworden.

De toestand met date rape in Amerika doet me denken aan wat ik in Nederland wel eens gehoord heb over de vrijheid van middelbare scholieren. Veel ouders vinden het goed als hun zonen vriendinnetjes mee naar huis nemen voor de nacht of hun dochters vriendjes. Niet omdat ze dit nu geweldig toejuichen, maar 'omdat andere ouders het ook toestaan en omdat het anders toch maar stiekem gebeurt.' Dit is tolerant en vooruitstrevend, maar er wordt de dochters wel een belangrijk wapen mee uit handen geslagen: het kinderachtige argument 'nee, ik moet van mijn ouders om twaalf uur thuis zijn'.

Misschien zijn er meisjes van vijftien, zestien die zich vreselijk onderdrukt voelen door een ouderlijk verbod op sex, maar waar een wil is, is een weg. Zij kunnen kiezen tussen stiekem opereren, wat wel iets romantisch heeft, of strijd leveren met hun ouders voor het recht op sex, wat wel iets heroïsch heeft. In beide gevallen moet er moeite gedaan worden, wat in ieder geval beter is dan maar in te gaan op de seksuele avances van de eerste de beste door hormonen aangejaagde sollicitant, omdat vriendinnetjes het ook doen en je ouders het verder wel best vinden ('heb je je huiswerk af? heb je de pil geslikt? veel plezier met hoe heet-ie ook alweer').

Maar voor de meeste meisjes van zestien is een verbod op buiten de deur slapen of vriendjes in bed ontvangen waarschijnlijk een uitkomst, ook al kankeren ze tegenover hun vrienden op hun strenge, ouderwetse ouders. Waarbij nog komt dat er weinig saaiers denkbaar is dan twee tieners die echtpaartje spelen.

Het is veel moeilijker om een meisje van vijftien te leren 'nee' te zeggen als ze nee bedoelt dan om haar te verstaan te geven dat er thuis geslapen wordt, en alleen. Hoe meer restrictie, hoe minder date rape, zou je ook kunnen zeggen. Maar in een subcultuur van seksuele vrijheid (bij uitstek universiteiten) is de kans op teleurstellingen en rampzalige one night stands domweg te groot. Je kunt onaangename ervaringen tot op de bodem juridisch aanvechten; je kunt er ook wijzer van worden, bijvoorbeeld een beter inzicht in het tijdstip van het 'nee' zeggen – bij voorkeur niet op het laatste moment.