Op drift

Het gaat deze zomer voortdurend over vluchtelingen die binnendringen in Fort Europa, maar die toeristen moeten ook niet worden onderschat. Voor Sail Amsterdam verwacht de organisatie twee miljoen bezoekers. Hoe kan een stad van 800.000 inwoners dat absorberen, vraag ik me af, maar blijkbaar is de kunst om mensenstromen te kanaliseren tot in de puntjes vervolmaakt. Om maar te zwijgen van de regie over honderden schepen tegelijk in de klotsende badkuip van het IJ.

Begin 19de eeuw maakte de Britse econoom Malthus zich zorgen over de toename van de wereldbevolking, omdat hij meende dat de Aarde niet genoeg te bieden zou hebben om het steeds sneller groeiende aantal monden te voeden. Hoe meer mensen, hoe meer armoede en ellende, daar kwam zijn analyse op neer. Efficiëntere landbouwmethodes en de menselijke inventiviteit in het algemeen hebben dit pessimistische toekomstbeeld tot nu toe op afstand gehouden. Ook een wetenswaardigheid als ‘de totale wereldbevolking van vandaag past met gemak in de provincie Flevoland’ relativeert de angst voor de miljarden (en dan heeft iedereen, als in een ruime scharrelkippenren, anderhalve vierkante meter tot z’n beschikking). Voorlopig kunnen er best nog wel mensen bij – de wereld is groot genoeg om verder te exploiteren.

Degenen die het meeste last hebben van toeristen zijn de medetoeristen. Voor vluchtelingen geldt in feite hetzelfde.

Het probleem zit niet zozeer in de hoeveelheid, als wel in de onstuitbare behoefte van mensen om zich te verplaatsen. Pascal schreef al dat het meeste ongeluk niet zou plaatsvinden, als mensen rustig in hun eigen kamer zouden blijven zitten (om de hele wereldbevolking comfortabel te huisvesten heb je waarschijnlijk genoeg aan de Benelux), maar rustig thuis zitten is precies waar de mensheid niet toe in staat is. In het geval van vluchtelingen worden ze gedreven door oorlog, geweld, armoede en ander onrecht. In het geval van toeristen willen ze gewoon eens een ander behangetje. Individuele toeristen gaan weliswaar na een paar dagen of weken terug naar huis, maar worden ter plekke onmiddellijk vervangen door nieuwe toeristen, dus het effect is dat ze er altijd zijn.

Airbnb gaat zich storten op de markt om een half miljard Chinezen die met vakantie willen in het buitenland goedkoop onder de pannen te brengen. Venetië stelt een limiet aan het dagelijkse aantal bezoekers. Om de druk op het centrum te verlichten probeert Amsterdam via een spreidingsbeleid de bezoekers naar niet-toeristische wijken te dirigeren. Ingezetenen van alle toeristentrekkers ter wereld klagen over toeristen, maar verdienen er ook aan. Degenen die het meeste last hebben van toeristen zijn de medetoeristen. Voor vluchtelingen geldt in feite hetzelfde.

Toen ik in de jaren zeventig op vakantie ging in verschillende Europese landen, zaten de stranden vol en waren de kathedralen, de musea, de culturele bezienswaardigheden leeg. Ik heb foto’s van het antieke theater in Nîmes of Orange waar hooguit een paar medetoeristen op staan. Nu moet je bij alles waar je een blik op zou willen werpen in de rij staan om er binnen te komen. Eigenlijk is er geen lol meer aan dat hele op vakantie gaan, want overal zijn massa’s, om te beginnen bij die afschuwelijke vliegreizen die niks kosten. Gelukkig heb ik het meeste wat interessant is vroeger al eens gezien. In theorie zou ik Pascal indachtig rustig thuis kunnen blijven, geen medetoeristen hoeven te hinderen en een simpele google-opdracht kunnen intikken, mocht ik overvallen worden door een brandende nieuwsgierigheid naar de Borobudur.

Het rare is dat dat er dan toch niet van komt. Zo stond ik deze zomer voor de tweede keer in mijn leven over de Grand Canyon uit te kijken, waar het overigens een stuk drukker was dan dertig jaar geleden. Een overbodige om niet te zeggen frivole verplaatsing. Ook al had ik moverende redenen voor die reis, de belangrijkste was: gewoon, omdat het kan.