Ontworteling is erger voor ouders dan voor kinderen

Dwalend over een krantenpagina bleef mijn oog haken aan het zinnetje ‘Foute kinderen bestaan niet’ dat onmiddellijk vredige, rousseauiaanse associaties bij me opriep: wat er ook mis is met de wereld, kinderen zijn onschuldig. Deze ontegenzeggelijk ware uitspraak bleek een rol te spelen in een actuele discussie binnen de PvdA over uitbreiding van het kinderpardon.

Een verblijfsvergunning voor iedereen met kinderen en vijf jaar uithoudingsvermogen.

De huidige regeling, vastgelegd in het regeerakkoord met de VVD, voorziet in een pardon (verblijfsvergunning) voor kinderen van asielzoekers die tenminste vijf jaar ononderbroken in Nederland hebben gewoond en bekend zijn bij de overheid. Sinds de regeling van kracht is, werd ongeveer tien procent van de aanvragen gehonoreerd en de rest afgewezen. Veel te veel afwijzingen, meent een aanzienlijk deel van de PvdA-achterban, die onder leiding van het Groningse lid Esther van Dijken pleit voor ‘een oplossing voor alle gewortelde kinderen, of kind en gezin zich nu wel of niet strikt aan de regels hebben gehouden.’ De consequentie van criteriaversoepeling zou zijn dat ook kinderen van economische migranten en van allang uitgeprocedeerde vluchtelingen in aanmerking komen voor een paspoort. Wat neerkomt op een verblijfsvergunning voor iedereen met kinderen en vijf jaar uithoudingsvermogen.

Het wortelargument, kern van het kinderpardon, gaat terug op het Internationale Kinderrechtenverdrag, waarin staat dat kinderen recht hebben op het behouden van de eigen vertrouwde omgeving en op respect voor hun privéleven. Ze mogen met andere woorden niet de dupe worden van politieke machinaties of beleidsmaatregelen die leiden tot ontworteling.

Die fascinatie met wortels en ontworteling heb ik altijd een beetje eigenaardig gevonden, zeker als het over kinderen gaat. Zelf heb ik als kind nergens wortel geschoten. Mijn vader werkte in verschillende landen, wat veel verhuizingen met zich meebracht. Ik heb op vier verschillende lagere scholen gezeten (nee, dat waren geen gehomogeniseerde internationale scholen, maar lokale varianten met soms, hop, een nieuwe taal voor mijn kiezen) en op twee middelbare scholen, waaronder een kostschool. Ik kan me niet herinneren dat ik leed onder dat veelvuldige verkassen. Alleen bij de laatste overstap, van de ene middelbare school naar de andere, deed ik er wat langer over om me thuis te voelen. Voor tieners is het altijd vervelend om de ene sociale omgeving voor de andere in te wisselen. Wat ik aan dat zwervend bestaan heb overgehouden is de notie dat je overal wel kunt leven, omdat je op den duur overal gewend raakt. Voor een kind gaat wennen zelfs razendsnel na een hartroerend afscheid en de belofte brieven te schrijven, wat al snel is afgelopen, omdat de actuele sociale omgeving de oude boel heeft ondergesneeuwd. Misschien heeft het gedurig wortelen en ontwortelen mij nog oppervlakkiger gemaakt dan ik toch al was.

In mijn ervaring zit je als kind in de eerste plaats op een overweldigende manier vast aan je ouders. Die vormen de wortels van je bestaan en in welk land het ouderlijk huis zich bevindt, welke school er bezocht wordt, wie er nog meer in de sociale cirkel figureren is niet meer dan decor. Ik begrijp dat niet iedereen zo luchtig denkt over ontworteling en dat verhuizen naar een ander land voor veel mensen traumatiserend is. Maar waarom is het juist voor kinderen erger dan voor volwassenen? Het is eerder andersom. Kinderen zijn flexibeler dan volwassenen en passen zich veel makkelijker aan nieuwe omstandigheden aan. Onder de twaalf leren ze heel snel een vreemde taal. Boven de twaalf duurt het wat langer, maar nog steeds veel sneller dan volwassenen.

Het kinderpardon richt zich op de rechten van minderjarigen om in hun vertrouwde omgeving te blijven. Hun volwassen ouders bivakkeren hier even lang of langer en voor hen betekent een hernieuwde ontworteling veel meer ellende dan voor hun nageslacht. Maar de juridische strijd om verblijfsvergunningen loopt via de kinderen die zieliger zijn, althans meer rechten hebben dan de ouders.