Nieuwe idealisten

Beatrijs Ritsema

Het maatschappelijk en politiek engagement is terug in brede lagen van de bevolking, aldus het onderzoeksbureau Motivaction. De Volkskrant, lange tijd het lijfblad van actievoerend Nederland, was hier zo opgetogen over dat er afgelopen zaterdag zelfs geopend werd met dit bericht onder de kop ‘Patatgeneratie en Generatie Nix bestaan niet meer’.

Zou het waar zijn? Is het afgelopen met het gedesillusioneerde ieder-voor-zich- hedonisme? Hebben Pim Fortuyn en Wouter Bos werkelijk voor een nieuw elan gezorgd, zoals de onderzoekers beweren? Ik merk er weinig van. Bij nader inzien duiden de gerapporteerde cijfers (men heeft meningen gepeild, geen gedragingen) dan ook in het geheel niet op een nakende mentaliteitsverandering, maar gewoon op meer van hetzelfde. Hoewel 60 procent van de ondervraagden positief reageerde op stellingen waaruit maatschappelijk engagement sprak (het ging waarschijnlijk om uitspraken als ‘De wachtlijsten zijn een slechte zaak’ of ‘We moeten streven naar een schoon milieu’) hadden de ondervraagden geen zin om de handen uit de mouwen te steken. Politieke partijen en het maatschappelijk middenveld als geheel zijn veel te star en te ouderwets ingericht om te kunnen appelleren aan het nieuwe idealisme. Nee zeg, in zaaltjes gaan zitten vergaderen, gemeenteraden met nota’s bestoken, wetgeving napluizen, daar kunnen idealisten niet aan beginnen. Veel te ouderwets en niet te vergeten saai!

Waarden en normen daarentegen, daar zijn de ondervraagden helemaal voor. Liefst 84 procent wil ouderwetse waarden en normen, oftewel een strenge moraal. Nu is het schielijk afblazen van het waarden & normen-debat zo ongeveer het enig verstandige wat het kabinet-Balkenende op z’n demissionaire conto kan schrijven, en alsnog roepen de nieuwe idealisten bij monde van Motivaction om een strenge moraal. Heer, vergeef het hun, want zij weten niet wat ze roepen. Moet het afgelopen zijn met promiscue seks, met heupbroeken die de bilnaad vrijlaten, met de routineuze alcoholische uitspattingen van jong en oud, met de gedoogde joints, met het voortwoekerend kwaad van de echtscheiding? Moet het taboe op alleenstaande moeders terug, op homoseksualiteit, op ongehuwd samenwonen? Of bedoelt men dat het vlees van de kiloknaller verboden moet worden wegens dierenleed, of dat de bevolking op een rantsoen van één vliegreis per jaar (milieuschade) moet worden gezet? Vermoedelijk heeft men dit allemaal niet op het oog, het gaat immers altijd om andermans waarden en normen, nooit om die van jezelf – die zijn per definitie in orde, al licht men op grote schaal de verzekering op.

Naast een strenge moraal is 83 procent van de ondervraagden ook en vooral op zoek naar zingeving. De westerse cultuur heeft altijd in deze behoefte voorzien door religie en/of arbeidsethos. Beide concepten hebben 2000 jaar hun werkzaamheid bewezen. Maar van religie moet de nieuwe idealist niets hebben. Een kerk met tanden die de gelovigen voorhoudt wat wel en niet kan, en hoe een fatsoenlijk leven met uitzicht op hiernamaals te leiden, daar ziet niemand iets in. Het enige waar mensen voor warmlopen is een laf ietsisme, dat natuurlijk geen greintje zingeving met zich meebrengt, alleen kitschig geneuzel.

Arbeidsethos ten slotte wordt ook allerwegen afgewezen. Carrièremaken, daar doen nieuwe idealisten niet aan. Van hard werken word je moe en krijg je stress, en dat is niet zingevend. De nieuwe idealist m/v werkt graag in deeltijd. Terwijl hij/zij thuis op de bank hangt, mijmert hij dat er toch ergens Iets moet zijn. Hij brandt zich niet aan het maatschappelijk middenveld, waar hij zich nuttig zou kunnen maken. Hij piekert over hoe anderen een strengere moraal zouden kunnen gaan aanhangen en zapt intussen de dertig tv-kanalen af. Ja, de nieuwe mens is waarlijk opgestaan.