Beste Beatrijs,
Onlangs was ik met een vrouwelijke collega, laat ik haar Jannie noemen, in Londen. We hadden allerlei afspraken voor ons werk, maar gelukkig was er tussendoor genoeg tijd om ook wat galerieën en musea aan te doen. Het was een geslaagde en gezellige trip, waarin Jannie zich als de leider ontpopte.
Al wandelend door London wurmde Jannie zich op de soms overvolle trottoirs steeds aan mijn linkerzijde, terwijl ik zo opgevoed ben, dat ik de vrouw altijd rechts laat lopen. We raakten beiden gedesoriënteerd in de menigte. Het automatisme om mij rechts te laten lopen was Jannie in die dagen niet af te leren, temeer daar ze betwijfelde of ik wel juist geïnformeerd was over de etiquette op dit gebied.
Wel, dat liet ik me niet aanleunen. Mijn moeder is een dochter van ‘Anthonia Margaretha’, die in het begin van de vorige eeuw het klassieke handboek Vormen en Manieren schreef over ‘de eisschen der wellevendheid voor het christelijk huisgezin’. Zelfs Geert Mak refereert aan dit standaardwerk in De eeuw van mijn vader en in die geest ben ik door mijn moeder (tot vervelens toe) opgevoed.
De man van Jannie haalde haar na terugkeer in Nederland op van de trein. Ik zag ze gearmd weglopen, hij liep rechts…
Is Jannie overgeëmancipeerd of ben ik ouderwets opgevoed? Wat vindt u?
Gentleman tot de laatste snik
Beste Gentleman,
Weet u, ik kan de regels hiervoor nooit onthouden. Volgens uw grootmoeder moet een vrouw rechts van de man lopen, bij wijze van ereplaats. Ik zocht het net voor de zoveelste keer op in Hoe hoort het eigenlijk? (oorspronkelijk van Amy Groskamp-ten Have, een paar jaar geleden herzien door Reinildis van Ditzhuyzen) en daar staat dat een vrouw rechts van de man loopt, behalve in geval van een echtpaar, want dan loopt ze links.
De deskundigen zijn het er kennelijk niet over eens en de regels zijn arbitrair. Als je ergens mee opgevoed bent, ben je geneigd te denken dat dit de enig juiste manier is. Maar in zo’n geval van links of rechts lopen kun je ook besluiten om maar te doen zoals het uitkomt. Als de vrouw links loopt, heeft de man zijn rechterarm vrij om de een of andere aanvaller onmiddellijk af te weren – daar is ook iets voor te zeggen.
Kortom, ik denk dat deze regel (van rechts lopende vrouwen) in de loop van de tijd onder een dikke laag stof terecht is gekomen en dat ie daar maar beter kan blijven liggen. Niemand weet nog hoe het zit en nog minder mensen zijn geneigd zich hier iets van aantrekken.
De vraag van Gentleman en het antwoord zijn niet helemaal compleet. Het rechtslopen geldt niet alleen voor vrouwen maar ook voor oudere of belangrijke mannen.
Voorts is (was) het zo dat je de dame niet altijd rechts liet lopen, namelijk als dat de kant van de rijweg is. Met name in Engeland (met links verkeer) komt dat het meeste voor!
Naar aanleiding van vraag/antwoord ten aanzien van het aan welke zijde te lopen kan ik niet nalaten U te melden wat ik ooit eens daarover gelezen heb. Het zou zo geweest zijn, dat bij een ongetrouwd stel de heer rechts diende te lopen, omdat de knoop-
sluiting bij damesblouses rechts over links gaat, en die man anders wellicht door een eventuele opening haar onderkleding kon begluren! Na het huwelijk mocht dat veranderen. Ik vond het destijds bij lezing vrij hilarisch, waardoor het mij altijd is bijgebleven. Hoewel, in preutser tijden, misschien dacht men werkelijk zo, wie zal het zeggen. Een iets plausibeler reden, ook ooit eens gelezen: de man loopt aan de kant van het verkeer. Wat maakt het uit, zou je tegenwoordig denken, maar als je het per se wilt onthouden is dat van die knoopsluiting misschien wel handig als “ezelsbruggetje”. Maar ja, hoeveel dames lopen er tegenwoordig niet met een “mannensluiting”?
Ik heb destijds geleerd, maar praat nu over eind twintiger jaren van de vorige eeuw, dat ik altijd aan de trottoirkant moest lopen als ik met een meisje/dame uitging.
Komt voort uit de bescherming van het zwakke geslacht (hoe durf ik dat nu nog te zeggen!).
Waarom maakt die “gentleman tot de laatste snik” zich nu zo druk over een vrouwelijke collega die links van hem wil lopen? Is dat nu echt zo belangrijk dat je je dagen in Londen erdoor laat verpesten?
Is het niet Amy Groskamp die in haar boek uitlegt dat etiquette bedoeld is om het onderling verkeer tussen mensen soepel te laten verlopen, en vooral niet iets waar je je koste wat het kost aan moet houden? Haar boek, herzien door Reinildis van Ditzhuyzen, haalt een voorval aan op een diner van Koningin Wilhelmina. Zij had buitenlandse gasten en één van hen, ik meen de Zuid Afrikaanse president Botha, dronk zijn vingerkommetje leeg. Wilhelmina aarzelde geen ogenblik en dronk het hare ook leeg, om te zorgen dat Botha zich niet ongemakkelijk zou voelen. Dat is nog eens stijl!
Als deze meneer de diepere betekenis van etiquette had begrepen dan was hij niet met de betreffende dame in discussie gegaan over een dergelijke futiliteit.
Ik kan aan deze kwestie nog iets toevoegen dat ik (begin jaren zestig) van mijn docent Engels op de middelbare school leerde: bij ons loopt de man altijd rechts, zo zei hij. Engelsen hebben een afwijkende en meer praktische regel: de dame loopt altijd aan de huizenkant en de heer aan de (gevaarlijker) straatkant.
Gelet op het ook bij ons bestaande notie van (on)veiligheid, blijkend uit de retorische vraag: “Hou je wel de huizenkant?” verdient m.i. de Britse oplossing de voorkeur.
Met grote interesse heb ik uw website bekeken en ben tot de conclusie gekomen dat ik al redelijk wat wist over gebruiken op bepaalde momenten, maar dat er genoeg te leren is voor mij. Misschien kan ik echter toch nog een (erg) kleine aanvulling geven op het antwoord onder het kopje rechts lopen. Tijdens mijn vakantie in Mexico kwam ook deze kwestie aan de orde. Volgens de Mexicaanse gebruiken is er niet een plaats te benoemen waar een man en vrouw moeten lopen ten opzichte van elkaar, maar wordt dat bepaald door de plaats waar gelopen wordt. De man kiest namelijk op het trottoir altijd voor de straatzijde en de vrouw voor de gebouwzijde, met als logica: de man staat tussen het gevaar (de weg) en de vrouw in.
Een kleine aanvulling op de af te stoffen regel is dat bij stijldansen van oudsher de regel is dat de dame rechts van de heer op de dansvloer en naar haar plaats geleid wordt.