Levensecht drama

Beatrijs Ritsema

Er heerst een wonderlijk sfeertje op de Amerikaanse dagtelevisie. Het is broeierig en bedompt in dit toevluchtsoord voor de niet-produktieven. Hoe veel dramatische uitbarstingen er ook plaatsvinden, nooit frist de zaak er merkbaar van op. Of het nu gaat om de soap-series met hun meanderende plotlijnen of het proces tegen O.J. Simpson (dat op het ogenblik als een koekoeksjong de plaats van de soaps heeft ingenomen) of de talk shows, alles draait om emoties. Daarmee profileert de dagtelevisie zich als een domein voor vrouwen.

Het fenomeen talk show valt allang niet meer samen met de grondleggers van het genre Phil Donahue en Oprah Winfrey. Na een jaar of tien absolute hegemonie zijn hun beider sterren tanende en richt de gunst van het publiek zich op een aantal nieuwe zielenbezweerders, van wie de een nog intimiteitoverschrijdender te werk gaat dan de ander. In deze reality tv is geen behoefte meer aan 'de deskundige' die na de openbare biechtpartijen de beschamende details in een geruststellend pop-psychologisch kader plaatst en het geheel voorziet van suggesties ter bevordering van persoonlijke groei. De schijn wordt niet langer opgehouden dat wie dan ook (de gekwelde gasten, het voyeuristische publiek) iets zou kunnen opsteken van het schouwspel. Het gaat alleen nog maar om het vuurwerk zelf, te vinden in onderwerpen als: tieners die hun moeder een slet vinden, mensen die vinden dat hun te dikke partners te sexy kleren aantrekken, vrouwen die hun vriendinnen ervan beschuldigen slechte moeders te zijn, vrouwen die hun partners van ontrouw verdenken.

De hieruit voortvloeiende discussies zijn niet echt verheffend te noemen. Nu blinken de groepsconversaties onder de hoede van de veelgeprezen Oprah evenmin uit in bedachtzaamheid of heldere analyse. Maar Oprah, die althans de indruk wekt het goede met de mensen voor te hebben, speelt het spelletje rechttoe rechtaan – haar gasten krijgen geen verrassingsaanvallen te verduren. In reality tv is het niet ongebruikelijk om gasten gedeeltelijk in het ongewisse te laten over wat er precies zal gebeuren. Achter een moeder die zich beklaagt over haar tienerdochter die niet wil deugen doemt dan plotseling haar eigen moeder op om een boekje open te doen over vroeger. Deze overvaltechniek dient om de gemoederen nog verder op te porren in de richting van levensecht drama.

Soms gaat er iets mis. Kortgeleden wijdde Jenny Jones, een van de nieuwe kometen, een show aan het thema 'stille aanbidders'. Een van de mannelijke gasten zag zichzelf tot zijn ontzetting geconfronteerd met een man die hem zijn geheime liefde bekende. De gast verklaarde zichzelf overtuigd heteroseksueel en deed er verder het zwijgen toe. Drie dagen later vond hij een amoureus briefje van dezelfde man bij de post. Daarop reed hij naar het huis van de nu niet meer geheime aanbidder en schoot hem dood.

Er valt over te twisten (eventueel in een talk show) of de vermoorde beschouwd moet worden als slachtoffer van de moderne talk show of van homohaat. Talk shows zijn een vrouwenaangelegenheid. Het toeval wil dat in dit bewuste incident twee mannen de hoofdrol spelen, maar meestal doen de mannelijke gasten niet meer dan een beetje dom lachen, terwijl de vrouwen over hun hoofd heen razen. Dat was ook deze man z'n plan: zich welwillend de bewondering van een hopelijk jonge, mooie vrouw te laten aanleunen. Vrouwen kletsen de tijd vol en vrouwen vormen in ruime meerderheid het kijkerspubliek. De meedogenloosheid waarmee gasten gestript worden van hun waardigheid (voor zover zij daarover beschikken) reduceert hen tot klompen sidderende emoties die elkaar verbaal verscheuren. De aanblik doet denken aan de uitzinnige, van elk gevoel voor decorum gespeende Bacchanten.

Het is de pervertering van wat voor vrouwelijke waarden doorgaat: praten over gevoelens. Parallel hieraan speelt zich op de radio iets heel anders af. Daar bereikt Rush Limbaugh een (voornamelijk mannelijk) miljoenenpubliek met zijn verbitterde tirades over het verdomhoekje waar de blanke mannen in zitten. Limbaugh haat alles wat te maken heeft met positieve discriminatie van minderheden. Terwijl vrouwen zwelgen in de barbaarse emoties van de Bacchanten-tv, beluisteren mannen instemmend het stoere jongens, snelle pistolen-gebral van Limbaugh en adepten. In androgynie heb ik nooit veel gezien, maar dit is wel het andere uiterste.