Koudwatervrees

Beatrijs Ritsema

De rap-groep '2 Live Crew' is onlangs veroordeeld voor het ventileren van obsceniteiten tijdens een concert. Hun plaat 'As Nasty As They Wanna Be' had al eerder een waarschuwingssticker met de boodschap 'verboden voor minderjarigen' opgeplakt gekregen door toedoen van een soort bond van verontruste ouders, hetgeen de verkoop flink gestimuleerd had. Het is de bekende paradox die zo oud is als het Genesis-verhaal (alles mag, behalve van die appel eten; dus wat doet een ondernemend en nieuwsgierig iemand? precies). Censuur is een akelig woord en vrijheid van meningsuiting heeft een nobele klank. Toch is het de familie Goeree destijds niet gelukt hun antisemitische en anti-homo geschriften onder de vlag van het vrije woord te laten varen. Het wetsartikel 'verboden te discrimineren' overvleugelt het recht op de vrijheid van meningsuiting. Met de 2 Live Crew is iets dergelijks aan de hand, maar het ligt veel ingewikkelder. Hun teksten verheerlijken geweld, maar niet het geweld van zwarten tegen blanken (wat ideologisch nog enigszins te verdedigen zou zijn als protest van een onderliggende groep tegenover de machthebbers) maar het onderlinge geweld in de zwarte subcultuur en vooral het geweld tegen zwarte vrouwen. Er figureren in de teksten geen vrouwen of meisjes, maar alleen 'bitches' die verkracht moeten worden, liefst anaal, liefst door meerdere personen, liefst met nog wat bijkomende pijnigingen, waarvan de gedwongen coprofagie door de rechter in het bijzonder eruit werd gelicht als 'te ver gaand'. Gaat het niet over 'bitches' dan gaat het over homo's, die met zo mogelijk nog minder reverentie worden bezongen, of over heroïne en crack of revolvers, waar de positieve aspecten van onder de loupe worden genomen. De titel van de plaat is niet slecht gekozen.

Wat het ingewikkeld maakt is dat er geen sprake is van teksten zwart op wit – die werden er wijselijk niet bijgeleverd. De stem van de spreker (een rapper zingt niet maar brengt de teksten parlando in het ritme van de muziek) is al waar je op af kan gaan. Feit is dat de rapteksten lastig te verstaan zijn, omdat ze voor de ene helft verdrinken in de oorverdovende muzikale begeleiding en voor de andere helft in een zwaar accent dat klinkers vervormt en medeklinkers inslikt. De moeite die gespendeerd moet zijn om inderdaad de teksten boven water te krijgen heeft wel weer iets komisch: een zoekplaatje van obsceniteiten.

Een ander verschil met het geval van de Goerees is de doelgroep: de 2 Live Crew vindt de meeste weerklank bij tieners, een categorie van mensen, die in aanmerking komt om nog een beetje tegen de onaangename kanten van het leven beschermd te worden. Niet zo sterk als kleine kinderen, maar iets meer dan volwassenen, die tenslotte geacht kunnen worden zichzelf te beschermen.

Er zullen weinig ouders te vinden zijn die het een goed idee vinden om 'Fanny Hill' of 'l'Histoire d'O' onder de categorie jeugdboeken in de bibliotheek te plaatsen. Aan de andere kant: als een kind zich eenmaal toegang heeft verworven tot de afdeling volwassenen-literatuur, moet hij carte blanche krijgen. Het probleem voor ouders die de 2 Live Crew minder geschikt vinden voor hun kinderen is dat ze zichzelf op één hoop gegooid zien worden met andere ouders die zich beijveren om het dagboek van Anne Frank uit de bibliotheken te weren wegens al te schilderachtige seksuele passages, of met degenen die heavy metal platen achterstevoren draaien op zoek naar duivelse boodschappen. Het zijn altijd onaangename types die censuur voorstaan en degenen met een ruimdenkende geest zullen zich in bochten wringen om niet met hen geassocieerd te worden. De veiligste handelwijze is dan ook om er het zwijgen toe te doen. Na het buigen voor het onvervreemdbaar recht op de vrijheid van meningsuiting kan echter een nog diepere knieval volgen: applaus voor deze vrij geuite meningen, die men zelf ten diepste minacht. De merkwaardige wending doet zich voor dat mensen (blanken) die zichzelf geen enkele racistische of seksistische uitglijer permitteren, het verschijnsel 2 Live Crew toejuichen als een uiting van de springlevende zwarte straat- en gettocultuur: daar heersen andere waarden en normen, daar zegt men waar het op staat, daar maken ze grapjes die wij niet leuk vinden. Het is een vorm van cultureel relativisme die aan zelfhaat grenst. De discussie wordt erdoor vergiftigd. Mensen die grappen ten koste van minderheden maken of erom lachen zijn erg, minderheden die zich laatdunkend of haatdragend over zichzelf uitlaten zijn ook behoorlijk erg, maar het ergste zijn zij – de niet-minderheden – die daar toegeeflijk om gaan zitten lachen.

Racistische en seksistische uitlatingen zijn verboden bij de wet, maar het gesproken woord, ook al ligt het dan vast op vinyl of cd, is zo vluchtig als een vloek in een stormwind. Het heeft dan ook minder zin om ze strafrechtelijk te vervolgen als wel om ze aan te merken als wat ze zijn: een aantasting van de goede smaak. Het plaatsen van stickertjes op de hoezen van de bewuste platen is bij nader inzien niet eens zo'n gekke gedachte. Alleen zou de waarschuwing niet 'pas op, obsceniteiten!' moeten luiden, noch 'strikt voor volwassenen!' want dat soort kreten fungeert als dwingende aanbeveling. De formulering 'in strijd met de regels van de goede smaak' mag wat slapjes klinken voor een muzikale parade van verkrachte vrouwen en de geneugtes van het potenrammen, maar hij geeft wel precies aan wat er aan de hand is, want het gaat tenslotte om woorden en niet om de handelingen zelf. Niet dat een dergelijke sticker op enige tiener indruk zal maken – dat hoeft ook niet, want de boodschap is bedoeld voor ouders die niet te laf zijn om op z'n tijd eens een morele richtlijn uit te vaardigen. Helaas zullen de enigen die geneigd zullen zijn zich in deze materie te verdiepen wel weer dezelfden zijn die in één moeite door 'Lolita', Robert Mapplethorpe en de evolutietheorie van de plank af willen vegen. Alle anderen zijn bang zich aan koud water te branden.