Beste Beatrijs,
In mijn relatie heerst onenigheid over kaas. Ik ben voorstander van de kaasschaaf (wellicht vanuit mijn calvinistische achtergrond?) Mijn vriend is een ‘japer’. Met een kaasschaaf kun je keurige plakjes snijden, maar hij kan er niet mee omgaan en is bang dat hij ook een plakje van zijn duim of vinger afsnijdt. Hij jaapt met een mes tot op de bodem van de kaas, waardoor er een rare U-vorm van korst overblijft. Hoe gaat dit trouwens in het buitenland? Hij vraagt zich af hoeveel gewonden er jaarlijks vallen bij het schaven. Wie van ons lijdt er nu aan het kaasschaafsyndroom?
Schaven of japen?
Beste Schaven of,
Er zijn twee manieren om een stuk kaas te lijf te gaan: 1. met de kaasschaaf 2. met een mesje, liefst een klein, scherp keukenmesje type aardappelmesje. Deze twee methodes zijn allebei correct. De kaasschaaf werd uitgevonden door de Noor Thor Bjørklund die daar in 1925 patent op kreeg. Het attribuut heeft niet zozeer met calvinisme te maken (in Scandinavië overheerst het Lutherse protestantisme) als wel met de stevige, vrij harde kaas die in Scandinavische en Nederlandse contreien wordt gemaakt. Op Franse camembert of op Italiaanse mozzarella en gorgonzola kom je niet ver met een kaasschaaf.
Er is geen reden om ruzie te krijgen over mesjes of kaasschaven, omdat degene die de kaasschaaf hanteert toch altijd een mesje erbij nodig heeft om de kaas van z’n korst te ontdoen, voordat er geschaafd kan worden. En degene die alleen met het mesje werkt, zal ook de korst aan de zijkant eraf moeten halen. Bovendien moet de mesjesgebruiker de kaas recht afsnijden, en niet het nare ontkorstingsklusje aan de schaver laten toevallen. Degene die kaas neemt, moet hem zo achterlaten dat de volgende consument niet eerst allerlei ongerechtigheden moet wegwerken. Deze ergernis werd vroeger bestreden met de zegswijze: ‘wie de kaas holt tot een schuit, moet de deur uit!’ Het rijm laat metrisch te wensen over, maar de gedachte is helder genoeg. Wanneer uw vriend, de japer, zich aan deze stelregel houdt, is de hele kwestie van wel of geen kaasschaaf de wereld uit.
Helaas weet ik de datum van de betreffende Trouw niet meer, maar onder de brief stond “schaven of japen?”.
In uw antwoord noemde u de uitdrukking :
“Wie de kaas holt tot een schuit, moet de deur uit!”
Wij gebruikten vroeger thuis een vergelijkbare uitdrukking, maar wel iets kleurrijker en met een meer regelmatig metrum:
“Wie de kaas holt als een schuit, wordt in geen zeven jaar de bruid.”
(Jongens werden kennelijk niet geacht aan uithollen te doen…)
Naar aanleiding van uw rubriek in Trouw van 1 maart:
Wie van mijn kaas al maakt een schuit
Vliegt hier alras de deur weer uit.
Dit mij toen onbekende rijmpje hoorde ik in het gezin van mijn schoonouders toen ik in 1967 met hen kennis maakte. Het was gevleugeld genoeg dat ik het sindsdien altijd onthouden heb. Geheel metrisch in deze variant dus.
Mijn goede moeder placht te zeggen: “Wie mijn kaas hompt als een schuit, trap ik ras mijn deurtje uit”.
Dat laat metrisch niets te wensen over. En ik denk dan ook dat dit de canonieke versie is.
Trouwens, ik vind uw stukjes bijzonder leerzaam en grappig, en ze laten stilistisch niets te wensen over.
Vanmorgen las ik het kaasgedichtje uit de oude doos. Heel lang geleden hoorden wij dat regelmatig, alleen was het iets beter in het gehoor liggend: “Wie mijn kaas snijdt als een schuit, jaag ik mijn huisje uit.”