In Diemen is een studentencampus verrezen die het Club Med-gevoel moet uitstralen: comfortabele, gestoffeerde eenpersoonsappartementen met op de begane grond een supermarkt, pizzeria, fietsenmaker, huisarts, fysiotherapeut en een fietsenmaker. Elders in het complex bevinden zich fitnesscentrum, tennisbaan en klimmuur. En natuurlijk zijn er ruimtes waar gedronken en gedanst kan worden. Heerlijk al die luxe onder handbereik en dat voor slechts 654 euro per maand!
De appartementen worden grif gehuurd door ouders die het een rustig idee vinden dat hun kinderen veilig onder de pannen zitten in een schone omgeving. Er komen steeds meer van dit soort dure wooncomplexen voor studenten. Volgens de vastgoedeigenaren die de campussen bouwen en uitbaten voorzien luxe woonstudio’s in een duidelijke behoefte, omdat de huidige studenten afkerig zijn van het ouderwetse model ‘kamer in morsige studentenflat met gedeelde voorzieningen’.
Zelf denk ik dat de tegenwoordige lichting studenten helemaal geen uitgesproken voorkeur voor eenpersoonsluxe heeft, maar dat zij (beter gezegd hun ouders – als die tenminste rijk genoeg zijn) door wanhoop gedreven zo’n gelikte studio huren. De overheid schiet al decennia tekort om te zorgen voor eenvoudige, betaalbare woonvoorzieningen, waar studenten een jaar of vier, vijf terecht kunnen. Als je het aan de markt overlaat, gaat die de boter uit de kamernood braden, allemaal heel voorspelbaar.
Waarom vallen studentenkamers onder de verantwoordelijkheid van de overheid? Omdat diezelfde overheid zo’n tien jaar geleden een expliciet beleid heeft ingevoerd om zo veel mogelijk jongeren naar het hoger onderwijs te dirigeren! Er gold een streefcijfer van vijftig procent hoogopgeleide jongeren. Nu zítten al die jongeren met hun vwo- of havodiploma in het hoger onderwijs en nu kunnen ze geen kamer vinden. Het is de vraag of het land wel behoefte heeft aan zo veel hoogopgeleiden, maar als jongeren eenmaal massaal naar de universiteit gedreven zijn, moet simpel onderdak geen kopzorg voor hen vormen.
De bedenkelijke tendens om steeds meer hoogopgeleiden te kweken (hoe moeten de duizenden die op korte termijn afstuderen als psycholoog, communicatie- en mediadeskundige, bestuurskundige of historicus aan een geschikte baan komen?) wordt aan de andere kant ondergraven door overheidsmaatregelen om een rem op de aantallen te zetten. De langstudeerboete is hier een voorbeeld van evenals het extra collegegeld voor tweede studies. Studenten mogen niet te lang blijven rondhangen op de universiteit, want dat kost de maatschappij te veel geld, en ze mogen zeker niet slabakken of er een tijdje met de pet naar gooien. De universiteit wordt afgerekend op het aantal verstrekte diploma’s, wat betekent dat ze zoveel mogelijk studenten moet zien binnen te halen, die zo snel mogelijk moeten worden afgeleverd. Onderpresteerders en spookstudenten halen in dit scenario het rendement omlaag.
Om de begroting af te slanken is de Universiteit Leiden een experiment begonnen: het instellen van een bindend studieadvies (bsa) op de hele universiteit. In Leiden bestond het bsa al voor het eerste studiejaar: een slecht presterende student die te weinig studiepunten had gehaald kan worden weggestuurd. Nu wordt deze regeling uitgebreid naar de hele studie. In elke studiefase kunnen falende studenten zonder pardon verwijderd worden: ‘Ga maar weg, jij hoort hier niet thuis’.
Dit is niet alleen een hardvochtige manier van met mensen omspringen, maar ook domme kapitaalvernietiging. Waar moet zo’n vierdejaars student natuurkunde of pedagogiek naar toe op z’n 22ste? Zich aanmelden voor een mbo-opleiding metaalbewerking of bejaardenverzorger soms? Voor iedereen is het leven tussen pakweg je 18de en je 25ste een tijd van tasten en dolen, verkeerde keuzes en opnieuw beginnen. Degenen die vanaf het begin op koers liggen zijn geluksvogels. Er kan van alles gebeuren waardoor iemand de kluts kwijt raakt en in het ergste geval spookstudent wordt. Soms stoppen sjezende studenten uit eigen beweging, soms krijgen ze later toch weer de geest. De bsa-maatregel is overbodig spierballenvertoon van autoriteiten met een kokervisie op doelmatigheid – de beoogde kostenbesparing zo niet illusoir dan wel minuscuul. Van afgedankte, verplicht opgerotte studenten heeft de maatschappij niets te verwachten behalve de vraag om een uitkering. Studenten zijn mans genoeg om zelf met hun studie te kappen en zolang ze collegegeld betalen, hebben ze het recht om spookstudent te zijn.
Het lijkt me sterk dat iemand drie jaar succesvol studeert en daarna wordt weggestuurd (de vierdejaars student natuurkunde of pedagogiek). Dat zal meestal al heel wat eerder duidelijk zijn. Ik denk dat succes hebben helemaal niet alleen maar van geluk afhangt. Een beetje dwang van buitenaf kan wellicht juist net het zetje zijn waardoor iemand wel succesvol studeert. Andere mensen die geen student zijn, worden ook ontslagen als zij niet hun best doen, of wanneer hun ’tasten en dolen in het leven’ hun prestaties al te veel in de weg gaan staan. Waarom zouden studenten niet mogen falen, maar worden gepamperd?