Beste Beatrijs,
Wij zijn twee zussen van in de dertig en onze ouders zijn sinds tien jaar gescheiden. Daarna zijn er nieuwe partners gekomen. Prima, ouders hebben recht op een nieuw leven met daarbij nieuwe levensgezellen. Mijn zus en ik hebben nooit echt een warme band met deze nieuwe partners opgebouwd. Nu zijn er inmiddels kleinkinderen gekomen. En onze moeder promoot haar vriend heel nadrukkelijk als ‘opa’ aan onze kinderen. Wij ervaren hem echter helemaal niet als opa. Hij is niet onze vader, dus we vinden dat onze kinderen hem ook geen ‘opa’ moeten noemen. Kunnen we de aanspreekvorm ‘oom’ introduceren?
Oom in plaats van opa
Beste Oom in plaats van opa,
Introduceer de aanspreekvorm ‘opa Voornaam’.
Het heeft iets verwrongens om de nieuwe partner van uw moeder als ‘oom’ te betitelen. Een oom zou een broer van een van u beiden zijn. En dat is hij niet. Hij is de nieuwe man van uw moeder. De kinderen ‘oom’ laten zeggen suggereert verwarrende familieverhoudingen en niet-bestaande intimiteit. Hoe moeten uw kinderen hem dan aanspreken? Als ze hem vaker zien dan een keer per jaar, kunnen ze hem moeilijk ‘meneer’ noemen. U en uw zus kunnen hem bij zijn voornaam aanspreken, maar voor uw kinderen is dat te familiair. Introduceer de aanspreekvorm ‘opa Voornaam’. Dat klinkt respectvol en op zo’n manier wordt hij subtiel onderscheiden van de echte opa (de ex van oma), die uw kinderen natuurlijk ook kennen.
Maak u geen zorgen dat de kinderen denken dat opa Voornaam hun echte opa is. Kinderen krijgen de familieverhoudingen vanzelf onder de knie. Het zal hun niet ontgaan dat ze te maken hebben met twee oorspronkelijke opa’s en oma’s en dat opa Voornaam, respectievelijk oma Voornaam (de nieuwe vrouw van uw vader) allebei zij-instromers zijn.
Ik ben het niet eens met ‘opa voornaam’. De nieuwe partner van hun moeder ís geen opa. Mijn stiefzoon van 12 noemt zijn ouders ‘papa’ en ‘mama’. De stiefouders noemt hij natuurlijk niet ‘papa voornaam’ en ‘mama voornaam’, hij gebruikt gewoon onze namen. Waarom kan dat bij deze ‘stiefopa’ dan ook niet gewoon de voornaam zijn? Mijn stiefzoon noemt mijn ouders (die dus ook niet zijn opa en oma zijn), ook gewoon bij hun voornamen! Niemand die daar moeilijk over doet.
In Indische kringen is het heel normaal om ‘oom (voornaam)’ en ’tante (voornaam)’ te zeggen tegen de generatie boven je, zelfs tegen kennissen van je ouders. En ‘opa voornaam’ en ‘oma voornaam’ tegen kennissen twee generaties hoger.
Mijn oudtante die in Nederland woont, noem ik ‘oma voornaam’, en haar vriend noem ik ‘oom’. Dat is een uitzondering, maar hij is heel modern. Kennissen van mijn ouders noem ik ‘oom (voornaam)’ en ’tante (voornaam)’.
Spreek je dan ook van tante Ans en Jan. Ome Piet en Nellie?
Je zwager of schoonzus is immers geen ‘echte oom/tante’ van je kinderen…
Het hangt er vanaf wanneer die relatie ontstaat: Mijn kinderen noemen mijn zwagers, waar ze mee opgegroeid zijn, oom. Als mijn vrijgezelle zus nu een relatie krijgt, gaan ze die zeker geen oom noemen.
Als je moeder al jaren met die man is en er wordt dan een kleinkind geboren, is het gewoon ‘opa en oma’. Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan. Als oma een nieuwe partner krijgt als er al kleinkinderen zijn is het een beetje vreemd die meneer opa te gaan noemen. Al was het alleen maar om te voorkomen dat er meerdere opa’s komen en gaan.
Mijn opa is jaren voor mijn geboorte gestorven en de partner van mijn oma (waar ze voor mijn geboorte al jaren mee samen was) is voor mij altijd opa geweest. Sterker nog, mij werd pas verteld dat mijn opa niet mijn echte opa was toen ik een jaar of 10 was. Ze moesten trouwen omdat ze anders niet samen in het verzorgingstehuis mochten wonen. Was dat niet gebeurd, dan was het me misschien wel nooit verteld, wie weet…
Helemaal eens, in Vlaanderen noem ik generatiegenoten van groutouders ook oma/moeke/bonmaman/opa etc en voornaam (al naargelang de voorkeur van de aangesproken partij), generatiegenoten van ouders zijn steeds oom/nonkel/tante voornaam. Zeker als kind werd ik aangemoedigd vrienden, kennissen, stiefoma’s, oudtantes zo aan te spreken. Nu ik 25 ben geven sommige van deze tantes en nonkels aan dat ik ze mag tutoyeren, wat ik dan ook doe.
Misschien is het makkelijk, als opa “voornaam” geen optie is, maar er wel “onderscheid” moet zijn; het volgende toe te passen, geef de oma’s en opa’s een bijnaam, bijvoorbeeld opa “boerderij” als deze een boerderij bewonen, oma “winkel” als ze een winkel heeft/had of zelfs opa “woonplaats”. Alles is goed, als het maar leuk is. Zo heeft de briefschrijfter in ieder geval voor zichzelf een onderscheid, want voor de kinderen maakt het toch niets uit.