Een gesloten wereldbeeld

Beste Beatrijs,

Laatst was ik bij een etentje met een groepje oude vrienden die elkaar al heel lang kennen. De kinderen (twintigers) van het echtpaar dat ons had uitgenodigd waren er ook. We waren met een stuk of twaalf mensen, heel gezellig. De dochter des huizes had haar vriend bij zich, die op zeker moment bloedserieus verkondigde dat de aarde niet rond is maar plat, en dat de aarde niet om de zon draait, maar het hele zonnestelsel om de aarde. Dat wij daarvan niet op de hoogte waren en hij wel, kwam door een wereldcomplot dat hij doorhad (en wij niet). Omdat de aanwezigen deze jongeman pas voor het eerst spraken, durfde niemand te zeggen dat hij onzin uitkraamde. Iedereen luisterde geduldig en zat zo’n beetje te lachen. Waardoor ik me afvroeg: wanneer zijn banden intiem genoeg om iemand (goedmoedig) uit te lachen of om stevig de discussie aan te gaan? Ik weet dat politiek en religie gevaarlijke onderwerpen kunnen zijn, maar is er ook een verbod om tegen iemands heilige – maar naar mijn idee onzinnige – ideeën in te gaan?

Een heilige overtuiging

Beste Een heilige overtuiging,

Prijs u gelukkig dat de jongeman-van-de-platte-wereld geen potentiële schoonzoon van u is. Uw vrienden en niet te vergeten hun dochter zijn niet te benijden. Deze jongeman is een complotdenker. Dat is een wereld apart, waarin de raarste ideeën circuleren. Je kunt het zo gek niet bedenken of er zijn wel mensen die het geloven – internet staat er bol van. Er valt niet mee te discussiëren en het heeft geen enkele zin om ertegen in te gaan. Niet op een rationele manier en ook niet niet bij wijze van grapje of speldenprikje, want een gesloten wereldbeeld staat een uitwisseling van argumenten in de weg.

Het is lastig om bevriend te zijn met iemand die er krankjorume ideeën op nahoudt.

Het is heel erg om iemand met waandenkbeelden in de familie- of vriendenkring te hebben, want de persoon ervan afpraten lukt niet. Of mensen nu een redelijke of een onredelijke wereldbeschouwing erop nahouden, niemand is blij met een frontale aanval op zijn gedachtengoed en voorzichtige correcties werken niet tegen geharnaste opvattingen. Het is natuurlijk goed als dichtbije personen onware denkbeelden blijven bekritiseren (je hoeft niet overal ja en amen op te zeggen vanwege de lieve vrede), maar de ervaring leert dat tegenwerpingen meedogenloos afketsen op het ondoordringbare pantser van de waan. Met doorgaans funeste gevolgen voor de verhouding. Vriendschappen floreren bij een zekere gelijkgestemdheid en het is lastig om bevriend te zijn met iemand die er krankjorume ideeën op nahoudt. Als het dichtbije personen al niet lukt om een complotdenker tot rede te brengen, komen toevallige passanten bij een toevallig etentje er al helemaal niet aan te pas. Niet omdat het onbeleefd is om een stevige discussie aan te gaan, maar omdat het volkomen zinloos is.