Druk, druk, druk

Beatrijs Ritsema

De meest wereldvreemde uitspraak die ik de afgelopen week hoorde, kwam uit de mond van de vrouw van J.J. Voskuil tijdens het boeiende interview dat Hanneke Groenteman met beiden hield in het programma 'De Plantage'. Zij zei dat ze het vreselijk had gevonden dat haar man een baantje ging zoeken en dat ze zich hun gezamenlijke toekomst anders had voorgesteld. Hoe dan? Gewoon, dat ze samen thuis zouden zitten en het gezellig hadden. In het boek Meneer Beerta staat dit precies zo beschreven. Ik las het en nam het met een korreltje zout, maar toen 'Nicolien' desgevraagd bevestigde dat ze er zo tegenaan keek, moest ik het wel geloven, wat niet betekent dat ik me iets bij deze wens kan voorstellen.

Vooral niet, omdat er geen duidelijk alternatief werd nagestreefd. Het was niet zo dat Nicolien vond dat ze met z'n tweeën moesten werken aan de vestiging van de klassenloze maatschappij of zich belangeloos moesten inzetten voor verbetering van het lot der verschoppelingen of zoiets. Ze gaf weliswaar blijk van een afkeer van geld- en carrièrezucht en de bijbehorende tredmolen (een ideaal van armoede bij wijze van verzet tegen burgerlijke waarden), maar datgene wat in de plaats moest komen van die tredmolen kwam neer op 'gezellig samen thuis zitten'. De ultieme onthaasting, zou je kunnen zeggen.

Maar wat moet je dan de hele dag doen, als er niets te doen is? Een bodemloze leegte staart je aan, wanneer de bedden zijn opgemaakt en de ontbijtspulletjes afgewassen. Er wil me geen enkel voorbeeld te binnen schieten van mensen die hun leven uit vrije wil inrichten met een dergelijk minimum aan stoffering. Zelfs de onthechte monniken uit de contemplatieve ordes hebben meer om handen: zij contempleren God.

Dat brengt me op de vraag of die hele onthaasting wel zo'n goed idee is. Haast hebben is hetzelfde als het druk hebben en daar wordt veel over geklaagd, zij het vooral op een rituele manier. Mensen klagen over drukte, omdat dat van hen verwacht wordt en omdat ze er dan bijhoren. Er worden inhoudsloze formules uitgewisseld. Of het echt zo erg is, betwijfel ik, want gemiddeld kijkt de Nederlander een kleine twee uur televisie per dag, wat toch een flinke hap uit de vrije tijd neemt. Maar goed, dat mensen afgezien daarvan lopen te vliegen en te haasten wil ik graag geloven, het punt is dat ze niet anders willen.

Het beste voorbeeld is de groep van tweeverdieners. Deze categorie komt plotseling in aanmerking voor maatschappelijk medelijden, omdat het voor werkende ouders met jonge kinderen allemaal zo zwaar zou zijn. Maar het hebben van kinderen heeft altijd drukte en haast met zich meegebracht – je hoeft alleen maar terug te denken aan de bergen verstelwerk (sokken stoppen, wie doet dat nog?) en de kookwas op het fornuis. Uit werken gaan lijkt misschien tot meer drukte te leiden dan thuisblijven, maar ik herinner me nog goed hoe ik na de geboorte van mijn tweede kind uitkeek naar het einde van mijn zwangerschapsverlof, 'omdat het op kantoor tenminste rustig was'.

Er bestaat een perfide feministisch verwijt aan mannen dat zij zich alleen maar op een showerige manier inzetten in het huishouden door leuke dingen met de kinderen te doen en de bonte was aan hun vrouw over te laten. Deze visie gaat voorbij aan het idee wat nu eigenlijk een huishouden is: een manier van samenwonen, waarin veel dingen nu eenmaal moeten gebeuren zonder dat 'leukheid' er op voorhand iets mee te maken heeft. Het is niet uit de aard der zaak leuker om een moe en onwillig kind in bad te doen en voor te lezen, dan om de keukenvloer te dweilen. Het enige relevante aspect is dat het allebei gebeuren moet.

Het gehaast om het takenlijstje af, het in-bakje leeg en het uit-bakje vol te krijgen heeft als prettige bijkomstigheid dat het energieniveau wordt opgekrikt. Wie een of ander klusje geklaard wil zien, kan maar beter een beroep doen op iemand die het druk heeft dan op iemand die zwemt in z'n vrije tijd.

Haast, het druk hebben en hard werken zijn allemaal verschijningsvormen van hetzelfde: iets van het leven maken en al doende erin opgaan. Er is geen betere manier om de horror vacui op afstand te houden.