De regenjas als statement

Drie dagen rondgesjouwd in Istanboel en geen vrouw gesproken. Wel gezien natuurlijk. In een miljoenenstad lopen er vanzelf miljoenen vrouwen op straat. In zeer uiteenlopende outfits. De boerka was eigenlijk het enige wat daar ontbrak in het vrouwelijk kledingspectrum dat loopt van lange, zwarte gewaden, afgetopt door een sluier met een spleet voor de ogen, tot aan korte rokjes, hoge hakken, al dan niet met hoofddoek. Heel populair waren de regenjassen. In etalages stonden formaties van zes of zeven poppen, van hoofd tot voeten gehuld in een sjieke regenjas, en op straat zag je ze ook overal. Geen vormeloze gevallen (die droegen alleen oude vrouwen), maar elegante, strak getailleerde robe-manteaux van stevige, vaak glimmende stof, dicht geknoopt van kin tot enkel.

Mode is per definitie irrationeel, maar legt ook altijd een statement af. De mens en in het bijzonder de vrouw wil de buitenwereld met haar kleding iets meedelen over haar innerlijk leven. Wat die boodschap precies inhoudt blijft gissen. Een simpele invuloefening is het in ieder geval niet, want in Groot-Brittannië luidt de kledingcode voor vrouwen in het uitgaansleven ‘zo onbedekt mogelijk’, wat conform de feministische doctrine in het geheel niet moet worden opgevat als een uitnodiging voor handtastelijkheid. Gevolg is wel dat die vrouwen bij temperaturen rond het vriespunt staan te vernikkelen op de stoep voor de cafés, maar een jas aantrekken is kennelijk not done. In Istanboel daarentegen, waar het behoorlijk warm kan worden, sluiten vrouwen zich op in scherp gesneden regenjassen als een kip in cellofaanverpakking. Trendy of religieus gedreven? Van allebei een beetje waarschijnlijk.

Zowel de Britse als de Turkse vrouwen leggen een absoluut dédain voor het klimaat aan de dag en dat heeft een lichtelijk intimiderend effect. Hoe houden ze het vol en waarom dat masochisme? Het past mij als buitenstaander niet om cultuurcentristische kritiek op die mode los te laten, maar bij het zoveelste flanerende stelletje dat bestaat uit een geregenjaste, gehoofddoekte vrouw en een man blootshoofds in overhemd met korte mouwen denk ik toch onwillekeurig dat het niet helemaal eerlijk geregeld is.

Istanboel is een enorme metropool, waar ongetwijfeld alle denkbare, grootstedelijke poelen des verderfs te vinden zullen zijn, maar de seksesegregatie gaat heel ver. De regenjassen die het straatbeeld overheersen fungeren als een soort cocon. Je ziet meisjes en jonge vrouwen in groepsverband gezellig geiten met elkaar, thee drinken of kleine kinderen met zich meevoeren. Je ziet stelletjes. Je ziet gezinnen of grotere families. En verder niet. Er staan geen vrouwen achter de toonbank in winkels (behalve misschien bij de regenjasafdeling – daar ben ik niet geweest), geen vrouwen met handeltjes op straat, geen vrouwelijke taxichauffeurs of trambestuurders en geen serveersters. Vooral dat laatste is opmerkelijk in een stad met zo veel horeca. Voor elk restaurant staan mannen buiten klanten te werven en binnen opereert standaard een zwerm obers. Geen vrouw te bekennen in de dienstensector, behalve dan achter de kassa van het museum of als suppoost.

Schijnintimiteit tot stand brengen zou slecht afstralen op de vrouwelijke deugdzaamheid.

Ik kan wel een reden bedenken waarom dat zo ligt: het verkopen van dingen (of dit nu maaltijden of spullen zijn) wordt op een heel persoonlijke manier aangepakt. Vanuit westers oogpunt: opdringerig. De verkoper of ober probeert altijd een relatie aan te gaan met potentiële klanten om hun iets te slijten. Dit soort schijnintimiteit tot stand brengen zou slecht afstralen op de vrouwelijke deugdzaamheid. Dus wordt de hele sector laagbetaald werk dat contact met onbekenden vergt taboe verklaard voor vrouwen.

Turkije is een modern land dat met het percentage vrouwelijke hoogleraren hoger scoort dan Nederland. Een sieraad voor de emancipatie. Hier geen miezerige discussies over falende vrouwen met deeltijdbaantjes. Maar hoe de meerderheid van ongeschoolde of laagopgeleide vrouwen dan wél aan een eigen inkomen moet komen is een raadsel, als de detailhandel en de horeca strikt voor mannen zijn gereserveerd. In sweat shops achter gordijnen in de kledingindustrie? Ergens waar ze niet zichtbaar zijn in ieder geval. Nu ik erover nadenk valt mij toch een vrouw in met wie we gesproken hebben: de receptioniste van het hotel. De balie was niet parterre, maar uit het zicht op de eerste verdieping. Ze was jong, mooi, vriendelijk en zakelijk. Klantwerving was niet nodig, want we hadden van te voren betaald. Ze droeg geen regenjas.