De combinatie

Beatrijs Ritsema

Van alle sociale revoluties in de 20ste eeuw werd alleen het feminisme een echt succes. Het marxisme mislukte. De anti-discriminatiebeweging die een eind moest maken aan de ondergeschikte status van zwart tegenover blank heeft nog een lange weg te gaan. Maar het feminisme is geslaagd, en nog wel met vlag en wimpel en zonder bloedvergieten. Misschien nog niet in alle uithoeken van de wereld, maar wel in het westen, waar de beweging tenslotte opkwam.

Deze 'afheid', het einde van dertig jaar marcheren door instituties en bewerken van de publieke opinie leidt merkwaardig genoeg niet tot een voldaan gevoel vanwege de volbrachte taak, maar tot leegte en onzekerheid. Zoals iedereen die wel eens een diploma of een gouden medaille heeft gehaald na afloop van de prestatie de ervaring van de grote gapende leegte kent, zo lijden ook feministen aan horror vacui. Want wat blijft er nu nog helemaal over om strijd voor te voeren?

Vrouwen beschikken over anticonceptie, abortus is toegestaan (zelfs voor wintersportgangers), ze kunnen studeren wat ze willen (als ze iets exacts kiezen, krijgen ze een pluim) en alle beroepen staan voor hun open. Er is geen beroep meer over waar een vrouw niet binnenkomt [c]omdat ze vrouw is[l], integendeel, bij niet-traditioneel vrouwelijke baantjes vermoed ik dat een solliciterende vrouw juist een streepje voor heeft, omdat het bedrijf wil laten zien dat het heus wel modern is.

Thema's als incest, verkrachting, seksueel misbruik en mishandeling werden in de jaren tachtig door feministen gesignaleerd. Ere wie ere toekomt, het feminisme heeft deze problematiek op de maatschappelijke agenda gezet. Maar een feministisch [c]issue[l] is dit allang niet meer, want de publieke opinie heeft dit maar al te gretig overgenomen. Ook de overheid heeft in snel tempo een beleid ontworpen met vertrouwensartsen, meldpunten, gerichte hulpverlening en opvang, voorlichting op scholen, telefoonnummers en preventieve Postbus 51-spotjes. Bovendien wordt het ene na het andere incestnetwerk opgerold en de ene na de andere kind-beroerende leraar aangeklaagd. De maatschappelijke verontwaardiging over ontucht in alle geledingen is zo wijd verspreid, dat wanneer alle feministen in Nederland hier hun mond over zou houden, het koor nog even hard zou klinken.

Er blijft met de beste wil van de wereld geen serieuze misstand meer over om tegen te hoop te lopen, althans niet vanuit het feminisme in de rol van voortrekkersbeweging. Daarom klinken de feministen van nu ook zo klaaglijk en lijkt het wel alsof ze geen afscheid kunnen nemen van het slachtofferschap. Het recente schotschrift [c]Wel feministisch, niet geëmancipeerd[l] geschreven door een collectief dat zich De Harde Kern noemt, hanteert nog steeds welgemoed het onderdrukkingsperspectief. Maar de speerpunten van hun verontwaardiging richten zich op nogal tamme misstandjes: het glazen plafond en 'de combinatie' (moederschap en werken). Het een hangt met het ander samen. Omdat vrouwen met kinderen vaak liever part time werken, gaat hun carrière op een zijspoor, zodat ze nooit meer door dat glazen plafond naar de echte top kunnen doorbreken.

Impliciet bij het signaleren van dit onrecht is het idee dat het hebben van kinderen niets zou moeten uitmaken voor iemands loopbaan, c.q. zelfontplooiing. Maar die consequenties zijn er nu juist wel; dat is een ervaringsfeit. In de lagere regionen van de arbeidsmarkt speelt het probleem van 'de combinatie' geen rol van betekenis: kinderopvoeding heeft voorrang en het werk geldt als financieel extraatje of leuk voor de sociale contacten. Het probleem zit 'm in de hoge functies. Voor een vrouw met kinderen staan dan drie wegen open: volledige uitbesteding van kinderzorg, rolverwisseling met de partner, iets part time-achtigs, al dan niet met een partner die hetzelfde doet.

Van al deze oplossingen ken ik voorbeelden. Ik ken het stel dat allebei zestig uur per week werkt en een regiment huishoudelijk personeel in dienst heeft. Ik ken de huisman die zijn kinderen zorgzaam het klimrekje in leidt, terwijl zijn vrouw de kost verdient. En ik ken de vrouw die heen en weer vliegt van crèche naar computer naar aanrecht. Het is allemaal zwaar en druk en niets is ideaal, maar iedereen heeft er in volle vrijheid voor gekozen en daar ging het om bij het feminisme. Missie volbracht.