Bronnen van lust

De zaak Robert M. gaat niet alleen over grootschalig kindermisbruik gedurende een lange periode (met een bekennende verdachte en een overvloed aan bewijsmateriaal lijkt dat betrekkelijk simpel af te handelen), maar ook over iets veel fundamentelers: het bestaan  van de vrije wil. In zijn verklaring benadrukte de hoofdverdachte zijn onmachtigheid. Hij refereerde aan een liefdeloze jeugd, waarin hij genegeerd, geslagen en gekleineerd werd. Op zijn dertiende werd hij zich bewust van pedofiele gevoelens die hij jarenlang onderdrukte en waarvoor hij zelfs nog vergeefs bij de huisarts aanklopte om een middeltje. Geplaagd door zelfmoordoverwegingen kon hij niet langer vechten tegen zijn geaardheid, die hij beschouwt als ‘een bij de geboorte opgelegde vloek, een beheksing’. Het argument is duidelijk: verdachte kan er niets aan doen, want hij heeft een aangeboren afwijking, waar de maatschappij van walgt maar die hij nu eenmaal niet in de hand heeft.

De zelfrechtvaardiging had wellicht iets sterker geklonken, wanneer verdachte zijn ongelukkige jeugd had weggelaten uit het plaatje. Nu lijkt het er toch een beetje op alsof hij zijn liefdeloze ouders alsnog een deel van de schuld in de schoenen schuift. De biologische troefkaart ‘aangeboren vloek’ verliest immers aan kracht wanneer die wordt verdund met psychologische omgevingsfactoren. Wat niet wegneemt dat de rechter zich voor een pijnlijk dilemma geplaatst ziet. Is pedoseksualiteit inderdaad een kwestie van een rottig stel kaarten dat je door de blinde natuur krijgt toebedeeld of valt er door een aldus getroffene nog iets te verwrikken aan de geneigdheid? Ongetwijfeld draagt Robert M. schuld, maar is hij ook verantwoordelijk? Oftewel, had hij zich ook anders kunnen gedragen?

Het lijkt onaannemelijk dat boeren of herders worden geboren met een genetische voorbestemdheid voor bestialiteit.

Deze vragen zijn des te urgenter gezien de maatschappelijke discussie over de vrije wil, zoals aan de orde gesteld door Dick Swaab en Victor Lamme. De aanname van beide heren dat de vrije wil niet bestaat is een interessante theoretische exercitie, maar leidt, indien algemeen geaccepteerd, in de praktijk onontkoombaar tot verschrompeling van het strafrecht. Want het heeft vanzelfsprekend geen zin om iemand aan te klagen die toch alleen maar wordt gedreven door zo niet bij de conceptie dan wel tijdens het verblijf in de baarmoeder vastgelegde eigenschappen en voorkeuren.

Nu zijn seksuele geneigdheden notoir lastig om te vormen. Van een hetero maak je geen homo en andersom. Toch zijn er genoeg voorbeelden van seksualiteit die zich alleen maar voordoet bij gebrek aan beter of door dom toeval of pas na een substantiële oefenperiode. Mannelijke en vrouwelijke homoseks bij gebrek aan partners van de andere sekse is geen ongebruikelijke gang van zaken in gevangenissen of kloosters. Seks met boerderijdieren kwam vroeger vaak voor bij jonge mannen op het platteland die nooit eens een meisje tegenkwamen.

Het lijkt onaannemelijk dat deze boeren of herders geboren waren met een genetische voorbestemdheid voor bestialiteit. Net zo min zal de vurige aandrift om seks met een lijk te hebben in de genen besloten liggen. Het is toch meer een kwestie van nemen wat voorhanden is en het voordeel van necrofilie is dan weer dat de partner niet tegenspartelt. Seks met een fetisj lijkt helemaal iets waar oefening bij te pas komt. Er bestaan geen genen voor rubber pakken, incontinentieluiers, stilettohakken of wat voor parafernalia mensen zoal nodig hebben om aan hun gerief te komen. Er bestaan alleen duizelingwekkende hoeveelheden omgevingsprikkels, waar je eerst ja of nee tegen moet zeggen, voordat het grote inoefenen kan beginnen. Dat alles als bron van lust kan dienen betekent niet dat je machteloos staat tegen alle bronnen.

Een mens wordt niet geboren als misdadiger met perverse lusten. Daar moet onderweg iets misgegaan zijn, mede door eigen toedoen. Iets waar nee tegen gezegd had kunnen worden, zoals er ook herders nee zeggen tegen de verleiding van het schaap.