Van seksistisch publiek krijg je seksistische films

Het Hollywood-relletje over de verschillen in gages tussen mannen en vrouwen suddert nog steeds na. In 2015 stelde actrice Jennifer Lawrence de systematische achterstelling van vrouwen aan de kaak door erop te wijzen dat de best verdienende topactrices altijd blijven steken op ongeveer 80 procent van wat een topacteur kan binnenslepen. Oneerlijk! Scarlett Johansson weigerde onlangs zich hierover uit te spreken, omdat ze vond dat ze te veel verdiende om hoog van de toren te blazen over deze ongelijkheid. Daar heeft ze een punt mee. Het heeft iets ongepasts om te miezeren dat je geen miljoen krijgt, als je acht ton verdient.

Mannen kijken graag naar vrouwen, vrouwen kijken ook graag naar vrouwen. Dat zou zich toch moeten uitbetalen?

Toch is het een interessant sekseverschil. Aanvankelijk kon ik niet eens geloven dat het werkelijk zo lag, omdat ik vrouwelijke filmsterren vaak aantrekkelijker, intrigerender en sterker aanwezig vind in een film dan de mannen. Zeker in drama is het vaak de vrouwelijke hoofdrol die de film draagt, in mijn perceptie dan. Soms zelfs een reden om überhaupt de film te gaan zien. Mannen kijken graag naar vrouwen, vrouwen kijken ook graag naar vrouwen. Dat zou zich toch moeten uitbetalen? Niet dus.

Het verschil in verdienste heeft bij nader inzien niet te maken met onderwaardering en discriminatie, maar is simpel een leeftijdseffect. Als er ongeveer evenveel mannen als vrouwen beschikbaar zijn voor filmrollen, hebben acteurs twee tot drie keer zo veel tijd voor hun carrière als actrices. Een man van vijftig kan met een beetje grime prima Hamlet spelen op het toneel, maar een vrouw van vijftig zal niet als Ophelia worden gecast. Voor vrouwen tussen de 20 en 35 is de concurrentie op z’n hevigst. Een onbetwiste ster kan haar honorarium-eisen niet nog verder opschroeven, want er staan te veel ook heel goede actrices te popelen om het voor ietsje minder te doen. Er zit geen kwaadaardige discriminatie achter de ongelijkheid in betaling, maar een blind marktmechanisme. Oftewel het publiek heeft het gedaan.

Het publiek kijkt liever naar jonge dan naar oudere vrouwen en betoont zich betrekkelijk onverschillig voor de leeftijd van mannen. Tussen de 25 en 65 is alles wel oké. Dit is nog oneerlijker dan het verschil in betaling, maar het leven zelf is in dit opzicht niet rechtvaardig en de vraag is of je het de cinema kwalijk kan nemen dat het leven erin wordt afgespiegeld in plaats van gecorrigeerd. Ook met die afspiegeling gaat het trouwens verkeerd. In de feministische filmkritiek geldt de Bechdeltest als een belangrijk criterium om te bepalen of een film wel of niet seksistisch is. Voor deze test (afkomstig uit een grappig stripje uit 1985 van de Amerikaanse striptekenares Alison Bechdel) krijgt een film het keurmerk ‘niet-seksistisch’ als er twee vrouwen in voorkomen die, al is het maar heel even, een gesprek voeren dat níet over een man gaat. Ongeveer de helft van alle films slaagt niet voor de test en niet alleen de voorspelbare actie- en avonturenfilms, maar ook de comedies en de relationele drama’s.

Heel geestig, dit criterium, en een mooie gelegenheid voor iedereen om zich betrapt te voelen in diep ingesleten patronen van mannelijke suprematie en vrouwelijke ondergeschiktheid, ook bij het kijken naar fictie. In werkelijkheid voeren vrouwen genoeg gesprekken met elkaar die niet over mannen gaan. Waarom gebeurt dat zo weinig in films? Misschien omdat twee vrouwen zelden samen een juwelenroof beramen? De belangrijkste reden lijkt me dat zo’n vrouwengesprek, bijvoorbeeld over een moeder-dochter-verhouding of over een pas gelezen boek, afleidt van de plot. Er is geen tijd voor die zijsporen in een film net zo min als voor twee mannen die samen een beetje wezenloos zitten te gamen.

Laatste film die ik zag: Hail Caesar. Geweldige film, maar geen Bechdelmoment in te bekennen en het erge is natuurlijk dat het publiek het niet eens mist.