Beste Beatrijs,
Voor mijn werk moet ik vaak met mensen een korte wachtperiode overbruggen. Ik vroeg de mensen altijd waar ze vandaan kwamen, gewoon om even een kort ontspannen gesprekje te hebben. Ik liet het aan hen zelf over of ze het over hun geboortestreek, stad, land zouden hebben of de plek waar ze zojuist vandaan kwamen. Gezellig praatje over een ver land of over een dorp 10 km verderop. Laatst reageerde iemand heel gepikeerd. Hij ervoer het als discriminatie: omdat we allemaal Nederlanders zijn, mag je daar niet naar vragen. Ik schrok ervan en besprak het met een collega en zij zei dat het een beetje impertinente vraag is.
Hebben de gepikeerde man en mijn collega gelijk? Voor dit incident reageerden mensen altijd zo goed op de vraag en begonnen altijd van alles te vertellen. Ik zie het probleem helemaal niet, maar nu beperk ik mij veiligheidshalve maar tot het weer.
Vragen naar herkomst
Beste Vragen naar herkomst,
De vraag ‘Waar komt u vandaan?’ is inderdaad beladen, wanneer die gesteld wordt aan mensen met een allochtone afkomst. Neem de volgende dialoog:
‘Waar komt u vandaan?’
‘Uit Dordrecht.’
‘Ja, maar waar komt u écht vandaan?’
In dit geval neemt de vraagsteller geen genoegen met de mededeling ‘Dordrecht’, maar begint (op grond van het uiterlijk!) te vissen naar een buitenlandse afkomst van de persoon of van diens ouders. Terecht vinden mensen het irritant en discriminerend om op die manier te worden ondervraagd. Het geeft hun het gevoel dat ze geen echte Nederlanders zijn. Ook wanneer ze wel degelijk uit het buitenland komen trouwens, hebben ze lang niet altijd zin om het verhaal te vertellen hoe ze hier terecht zijn gekomen. Dit zijn gevoeligheden om mee rekening te houden.
Een goed alternatief is: ‘Woont u hier in de buurt?’
Dit betekent niet dat u nooit meer aan onbekenden kunt vragen waar ze vandaan komen. U moet alleen de vraag een beetje herformuleren, zodat mensen er verschillende kanten mee op kunnen. Een goed alternatief is bijvoorbeeld: ‘Woont u hier in de buurt?’ Daarmee trekt u het gesprek naar het hier en nu, wat vrijblijvender is dan een vraag naar het verleden. Dan zeggen mensen ‘Ja, ik woon hier al een tijdje’ of ze zeggen ‘Nee, ik woon daar en daar’ en kunt u daar makkelijk op doorgaan. In een gesprek over een streek of woonplaats kunt u best vragen of ze daar ook zijn opgegroeid. U merkt vanzelf of mensen er wel of niet over willen praten. Een plompverloren vraag naar het verleden kan door sommige mensen als beledigend worden opgevat, dus daar moet u voorzichtig mee zijn, maar met een vraag naar huidige woonomstandigheden zit u altijd goed.
Ik snap dat de brievenschrijver een fijne ijsbreker zoekt.
Zelf hield ik het meestal op ‘kon u het goed vinden?’ en ‘moet u van ver komen?’ -mensen beginnen dan vanzelf wel over de files tussen thuis en bestemming, de NS, het dorp waar ze vandaan komen, de streek waar ze zijn opgegroeid, et cetera.
Ik als buitenlander vind het helemaal niet erg als mensen naar mijn afkomst vragen. Het hangt er voor mij ook van af hoe die persoon bij mij overkomt. (Ik ben geen vluchteling, dat kan ook verschil uitmaken.)