Beste Beatrijs,
We hebben vier kinderen. Zij noemen ons niet bij onze voornaam, maar zeggen ‘pa, ma, moeders, vaders’. Onze twee oudsten zijn inmiddels getrouwd en de aangetrouwde kinderen willen ons, terecht, niet met vader of moeder aanspreken, want dat zijn wij niet. Wij willen niet dat ze ons bij de voornaam noemen. Dat vinden we te popi-jopi en dat doen onze eigen kinderen ook niet. We hebben voorgesteld dat ze ‘schoonvader en schoonmoeder’ zeggen, maar dat vinden ze ook niks. Gevolg is dat ze ‘Eh…’ zeggen of via handgebaren onze aandacht proberen te vangen. Nu we over deze kwestie in onze eigen omgeving wat rond vragen, blijken veel (schoon)ouders en hun aangetrouwde kinderen met ditzelfde probleem blijken te kampen. Kunt u aangetrouwd Nederland uit de brand helpen?
Wij zijn geen ‘Eh’
Beste Wij zijn geen ‘Eh’,
Aan de keus voor een aanspreekvorm gaat een andere keus vooraf: tutoyeren of niet. Die twee staan nauw met elkaar in verband. Wanneer schoonkinderen hun schoonouders met ‘u’ aanspreken hoort daar een beleefde aanspreekvorm bij: ‘meneer, mevrouw’. De combinatie ‘u’ en ‘Hans’ bekt niet lekker. Als de schoonkinderen u tutoyeren, dan past ‘meneer, mevrouw’ daar niet bij. Mensen die elkaar tutoyeren gebruiken doorgaans ook elkaars voornaam. Het een vloeit uit het ander voort. Dit geldt niet voor uw eigen kinderen, die u tutoyeren. Kinderen (klein of volwassen) zeggen ‘vader/ moeder/ pap(a)/ mam(a) of iets dergelijks, omdat ze een unieke relatie met hun ouders hebben. Als ouders bent u voor uw kinderen niet een van de vele andere volwassenen die zij met de voornaam aanspreken, maar u bent dé vader en dé moeder en de aanspreekvorm fungeert als eretitel.
Vooropgesteld dat uw schoonkinderen u toch al tutoyeren, is mijn advies: geef hun het groene licht voor uw voornaam. ‘Schoonvader/ schoonpa/ schoonpapa’ is ook mogelijk als aanspreekvorm, maar heeft iets plechtstatigs en omslachtigs. Tutoyeren plus voornaamgebruik is de laatste dertig jaar steeds meer de standaard tussen mensen van verschillende generaties die in elkaars persoonlijke cirkel verkeren en bij elkaar over de vloer komen.
Het komt in gesprekken helemaal niet zo vaak voor dat mensen elkaars voornaam gebruiken.
Wanneer u uw schoonkinderen toestemming geeft om uw voornaam te gebruiken, hoeft u overigens niet bang te zijn dat zij dat voortdurend zullen doen. Zeker wanneer hier gesteggel over is geweest, zal de drempel voor voornaamgebruik hoog blijven. Ze zullen nog steeds gewoon beginnen te praten zonder aanspreekvorm. Het komt in gesprekken nu eenmaal niet zo vaak voor dat mensen elkaars voornaam gebruiken. Tutoyeren is veel makkelijker dan iemand bij de voornaam aanspreken. Het hele probleem wordt opgelost, zodra er kleinkinderen zijn, want dan zult u merken dat de aanspreekvorm vanzelf ‘opa en oma’ wordt, omdat heel veel van de gesprekken en de interactie in het teken van de kleinkinderen staat. Uw schoonkinderen zullen het tegenover hun kinderen hebben over ‘opa en oma’ bij wie ze op bezoek gaan. Ook al bént u helemaal niet de oma en opa van uw schoonkinderen, zij zullen verassend weinig moeite hebben om u wel degelijk ‘oma en opa’ te noemen, zeker wanneer de kleinkinderen in de buurt zijn. Maar goed, dat is allemaal voor later.
Geef hun om te beginnen permissie om uw voornaam te gebruiken. Dat werkt als een intimiteitsverhogende handreiking, een gebaar dat de schoonkinderen op prijs zullen stellen, en tegelijk zullen zij maar heel mondjesmaat van dit voorrecht gebruik maken.
In België gebruiken ze voornamen in combinatie met u. Vooral in e-mailverkeer kom je dat steeds vaker tegen. Ik persoonlijk vind dat een mooie combinatie van vriendschappelijk/intiem en toch respectvol met elkaar omgaan. Misschien ook de moeite waard om in Nederland te introduceren. Het lost dit soort problemen daarmee op.
Bij uw voornaam aangesproken worden heeft niks met “popi-jopi” te maken, maar met wat acceptabel is in de huidige samenleving. Dertig jaar geleden had ik u wellicht nog gelijk gegeven, maar tegenwoordig niet meer. Op veel kantoren is het zelfs al taboe om collega’s met “u” aan te spreken, ongeacht de functie of leeftijd. Waarom zou dit dan wel een probleem zijn met intimi? U heeft het wel over de echtgenoot(e) van uw kind!
Dat uw eigen kinderen u niet met de voornaam aanspreken is logisch: als kind leer je immers “pappa en mamma” te zeggen, en een ingesleten gebruik gaat er moeilijk uit. Maar wanneer u uw schoonkinderen niet toestaat om u met de voornaam aan te spreken, creëert u daarmee een afstandelijke sfeer, wat op mij over zou komen alsof ik niet geaccepteerd zou zijn in de familie.
Bovendien lijkt het me niet dat u uw schoonkinderen aanspreekt met meneer of mevrouw. Dat zou ik licht hypocriet noemen. Als u staat op het gebruik van de achternaam als kwestie van respect, dan moet dit ook wederzijds zijn. Niet van één kant. Uw (schoon)kinderen zijn toch geen vijf meer?
Ook wij liepen tegen een probleem op van wat zeggen de schoonkindedren tegen ons.
In goed overleg is afgesproken dat de schoonkinderen zeggen MA Greetje en PA Jan.
Het werkt uitstekend en de (schoon)kinderen gebruiken het onderling ook heel vaak.
Iedereen is er happy mee.
Jan H.
Ik zou ronduit beledigd zijn als ik ‘u’ zou moeten zeggen tegen mijn schoonouders. De familieband lijkt me toch wel wat hechter dan die met de slager op de hoek. Bovendien ben ik niet van plan om ze later op te bellen “mevrouw huppeldepup, uw kleinkind is geboren”. Als ik in de positie ben om de bloedlijn voort te zetten dan wil ik ook tot de intimi behoren.
Mijn ouders hebben altijd gestaan op ‘U’, ook mijn zus laat zich door haar kinderen met u aanspreken (het idee erachter is uit respect voor ouderen) en ik heet ’tante Mia’ en ook met u. De kinderen hebben altijd feilloos mijn afkeer hiervan aan gevoeld en gaan dit geraffineerd uit de weg. Van ons geleerd denk ik, bij mijn ouders omzeil ik het ook altijd. mijn man ook. Ik heb eens specifiek om een aanspreekvorm gevraagd maar dat wordt niet echt aangegeven. Mijn vader wenst ‘meneer Jansen’ van mijn man, wat ik ronduit idioot vindt. mijn moeder zet bij een kaart oid ‘vader en moeder Jansen’ eronder..ook zo lekker warm. Het hele krampachtige is idioot,maar in onze familie gewoon geraakt. En we zijn niet alleen merk ik bij rondvragen. Er zijn maar wat schoonouders die moeite hebben met aangesproken te worden met hun voornaam. Gelukkig mijn schoonouders niet, en dat voelt meteen veel closer.
Ik noem mijn schoonmoeder bij de voornaam, heel soms. Niet omdat het ongemakkelijk is, maar omdat wij twee kinderen hebben en het dus meestal over oma hebben. Daarbij gebruiken we ook de voornaam van de betreffende opa en/of oma. Onze kinderen vinden dat heel normaal maar zeggen zelf nooit de voornaam erbij. Behalve de enkele keer dat ze allemaal samen zijn bij een zon- of feestdag en de beide oma’s naast elkaar zitten misschien. Iedereen voelt zich daar goed bij.
Soms komt het van de andere kant.
Mijn vader vertikt het om moeder oid tegen zijn schoonmoeder, mijn grootmoeder te zeggen, en blijft altijd Mw. X en u zeggen. Laat staan dat hij de voornaam zou gebruiken.
Vroegere generatie? Wellicht.
Overigens vind ik de notie dat het in de huidige samenleving “acceptabel” is om de ander met de voornaam aan te spreken niet juist. Niet in alle lagen van de bevolking in ieder geval. Zoals ook wel blijkt uit wat sommige schoonouders wensen.
Waar ik moe van wordt zijn juist mensen die het vervelend vinden om met u aangesproken te worden. Zeker bij (relatieve) vreemden.
‘Papa’ en ‘mama’ als aanspreekvorm beschouw ik niet als eretitels, maar als een vorm van intimiteit en exclusiviteit. Er is in ieder geval geen sprake van een hiërarchische eretitel. Als de schoonkinderen wel de voornamen gebruiken, betekent dat zeker niet dat ze zich boven de eigen kinderen stellen, dat ze als het ware vrijpostiger mogen zijn dan de eigen kinderen. Schoonkinderen zijn nu eenmaal relatieve buitenstaanders, daarom zeggen zij geen papa en mama.
Als Zeeuwse is voor mij één dilemma opgelost: “u” bestaat niet in het zeeuws. Je noemt iedereen “Jie” en “joe”. Uiteraard gebruik ik als in Hollands spreek wel U waar het gepast is. Onze schoonkinderen noemen ons bij de naam, en mijn kinderen noemen ook mijn man, hun stiefvader bij de naam. Ik ben de enige die “mam” genoemd wordt. Bij mijn scheiding heb ik veel verdriet gehad doordat mijn schoonouders, die ik vader en moeder noemde, het contact met mij verbraken. Ik heb mij toen voorgenomen om mijn schoonkinderen later altijd te vragen mij bij de naam te noemen. Gevoelsmatig deed de breuk met de mensen die ik vader en moeder noemde, er nog een schepje op….
Dialect is soms handig: een Brabantse kennis van me noemde haar ouder “(ons) pap en mam” en haar schoonouders “pa en ma”.