Immaterieel erfgoed

2012 is door de Unesco uitgeroepen tot het jaar van het immaterieel erfgoed. Naar analogie van de werelderfgoedlijst voor monumenten en voor speciale natuurgebieden wordt met dit initiatief aandacht gevraagd voor de conservatie wereldwijd van lokale tradities die onder druk van de globalisering dreigen te verdwijnen. Ook Nederland doet hieraan mee en het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immateriaal Erfgoed is begonnen met de inventarisatie van typisch Nederlandse tradities die de moeite van het beschermen waard zijn. Op de website traditie.nl kunnen belangstellenden een enquête invullen en suggesties aandragen. Uiteindelijk moet er een nationale lijst komen en zullen vrijwilligers zich inzetten voor het behoud van de aangedragen tradities en rituelen.

Op 13 oktober vindt er een manifestatie plaats in Fort Voordorp in Groenekan (Utrecht), waar gevierd wordt dat Nederland meedoet aan het Unesco-verdrag. Er circuleren al een aantal voorbeelden die goede kans maken op de Nederlandse lijst terecht te komen: Sinterklaas natuurlijk, haring happen vanaf de staart, beschuit met muisjes, midwinterblazen, het bloemencorso van Zundert, het grote ‘Sint Joris en de draak’-spektakel, dat eens in de zeven jaar opgevoerd wordt in Beesel (Zuid-Limburg). De laatste twee voorbeelden zijn wel erg lokaal om voor typisch Nederlands te kunnen doorgaan. Zundert? Is het bloemencorso van Aalsmeer niet veel bekender? En wie buiten Beesel zal zich bekommeren om instandhouding van een zevenjaarlijkse reenactment van een katholieke mythe?

Van enig selectiecriterium lijkt geen sprake. Niet alleen klassiekers als Koninginnedag en de Elfstedenkoorts, maar ook stille tochten, erwtensoep en zelfs iets echt internationaals als graffiti (te vinden van Groenland tot Australië en van Siberië tot Vuurland) maken kans op een plaatsje op de uiteindelijke lijst. Tja, dan kunnen raketjes (waterijsjes), shaggies, met z’n allen op motoren over stille dijkjes scheuren, weesfietsen en de scootmobiel er ook wel op. Niet dat ik daar bezwaar tegen heb – het zijn tenslotte typisch Nederlandse fenomenen – de vraag is waarom iets wat op eigen kracht volop leeft en bloeit het stempel ‘beschermwaardige traditie’ nodig zou hebben.

Als mensen suggesties kunnen geven over wat er vooral in ere gehouden moet worden, lijkt het ook interessant om te horen waar men vanaf wil.

Tevergeefs zocht ik bij de enquête naar de mogelijkheid om tradities of rituelen af te schaffen. Als mensen suggesties kunnen geven over wat er vooral in ere gehouden moet worden, lijkt het ook interessant om te horen waar men vanaf wil. Maar die gelegenheid wordt niet geboden. Terwijl ik nog wel een paar voorbeelden weet. Drie keer zoenen: weg ermee! Iedereen feliciteren op een verjaardag: irritant en overbodig! Bedenkelijker dan deze mini-ergerlijkheden zijn nieuwe tradities die zich ineens als een inktvlek verspreiden. Het in de jaren zeventig terecht afgedankte vrijgezellenfeest/ hengstenbal (altijd al een vulgaire en hypocriete vertoning) is druk bezig met een come-back – tegenwoordig organiseren ook vrouwen zogeheten hennenfeestjes.

En dan zijn er de uit Amerika geïmporteerde tradities die inhoudelijk niets toevoegen, alleen extra feestdruk geven. Waarom Halloween vieren, als we al Sint-Maarten hebben? Ook steeds populairder wordt de baby shower. Dit houdt in dat de vriendinnen van een vrouw in de laatste periode van haar zwangerschap een feestje voor haar organiseren met thee en taart, waarbij spelletjes worden gedaan en de aanstaande moeder wordt overladen met babycadeautjes. Best leuk, hoor, zo’n Amerikaanse baby shower, maar de traditie dubbelt op een hinderlijke manier met het Nederlandse gebruik van de kraamvisite, waar ook cadeautjes worden overhandigd en waar de goede gever bovendien te zien krijgt waar het allemaal om te te doen was: de baby. Aan uitbreiding van de tradities rondom geboorte lijkt mij in het geheel geen behoefte.

Wat niet wegneemt dat de opmars onstuitbaar is. Net zo min als je van hogerhand tradities kunt redden van de ondergang kun je een slagboom neerzetten om ze tegen te houden.