De onverzadigbare zorgbehoefte

Hoe de formatie ook gaat uitpakken, linksom, rechtsom of door het midden, dat er moet worden bezuinigd staat vast. In Groot-Brittannië heeft de nieuwe regering van conservatieven en liberalen de snoeitaak wel heel voortvarend ter hand genomen. De overheidsuitgaven aldaar worden met liefst een kwart teruggedrongen. Dat zie ik in Nederland nog niet gebeuren – een kabinet van rechtse signatuur kan niet aan de slag zonder de PVV en die is op het punt van de kleine man en zijn belangen even behoudzuchtig als de SP. In sociaal-economisch opzicht staat links al jaren lang voor ‘houden wat je hebt en zo nodig uitbouwen’, terwijl rechts de overheidsuitgaven wil besnoeien om de verspilling tegen te gaan. Opmerkelijk hierbij is dat de etiketten conservatief en progressief stuivertje hebben gewisseld. Dezer dagen spreekt uit het rechtse gedachtengoed veranderingsgerichtheid en draait het bij links vooral om behoud van verworven rechten.

Het valt moeilijk te ontkennen dat er maatregelen nodig zijn om de kosten van de zorgsector te beteugelen. Die uitgaven slokken elk jaar weer een groter deel van de begroting op, omdat mensen steeds ouder worden en er steeds meer oude mensen komen. Als de file van de babyboomers eenmaal is opgelost, is dat leed ook weer geleden, maar dat duurt nog een jaar of dertig.

Bezuinigen in de zorg is een riskante operatie, omdat pogingen tot kostenregulering al snel worden geduid als onbarmhartigheid en kille sanering. Vanzelfsprekend wil niemand die zelf in de zorg werkt dat zijn eigen sector wordt aangevat. Medisch specialisten overwegen stakingsacties vanwege afslankingsplannen van demissionair minister Klink, onder andere op het punt van hun salarissen, en zeggen daarbij nadrukkelijk dat ze het zat zijn om ‘als graaiers en grootverdieners te worden afgeschilderd’ en dat hun protest alleen gericht is tegen afbraak van de kwaliteit in de zorg. Tegelijk heeft Klink ook de anti-conceptiepil en de rollator op de korrel genomen als een overbodige besteding van overheidsgelden, en daar heeft hij natuurlijk gelijk in. Paraplu’s om je tegen een regenbuitje te beschermen komen toch ook niet op kosten van de gemeenschap?

Mensen die oud, ziek of allebei zijn maken terecht aanspraak op zorg. Maar niet alle problemen die voortvloeien uit hun conditie komen in aanmerking voor compensatie door de overheid. Als munitie tegen bezuinigingen wordt altijd de prototypische Aow-afhankelijke bejaarde in stelling gebracht die het zonder thuishulp en allerhande subsidies (bijvoorbeeld voor transport) niet redt. Maar de regelingen op dit gebied gelden voor iedereen, terwijl heel veel bejaarden makkelijk zelf een scootmobiel zouden kunnen betalen. Het is toch vreemd als iemand die zijn of haar hele leven een werkster heeft gehad en z’n eigen vervoer heeft betaald ineens op z’n 75ste aanspraak gaat maken op overheidssubsidies in dezen.

Eenzaamheid, weinig buitenlucht, niet genoeg douchebeurten, gebrek aan aandacht tekenen het leven in de verpleeghuizen. Dat is vreselijk zielig en betreurenswaardig. Maar is het de taak van de overheid om ook de sociale noden te stelpen, terwijl de zorgwerkers al hun handen vol hebben om de bewoners fysiek op peil te houden? Zodra instellingen een commercieel plan van aanpak maken om de sociale noden te verlichten (tegen betaling extra douchen of wandelen voor de bewoners), krijgen ze de wind van voren omdat ze op die manier bijdragen aan een tweedeling in de zorg. Blijkbaar mag collectieve zieligheid alleen op een collectieve manier worden bestreden en geldt elk particulier initiatief op voorhand als verdacht. Tenzij vrijwilligers zich belangeloos over de hulpbehoevenden ontfermen – dan kan het weer wel. Mensen die voor geld bereid zijn met demente patiënten ommetjes te maken of anderszins een-op-een aandacht aan hen te besteden worden met een scheef oog aangekeken, omdat dit werk ofwel professioneel door overheidswerkers ofwel door vrijwilligers moet gebeuren.

Nederland is een rijk land. Van de 65-plussers zit zeker twee derde deel er warmpjes genoeg bij om tegen schappelijke tarieven de nodige niet-elementaire hulp en sociaal contact zelf te financieren. De enigen die er aldus bij inschieten zijn de toekomstige erfgenamen, maar hun verlies vormt een rechtvaardiger inkomensherverdeling dan de belastingbetaler ervoor te laten opdraaien.