Beste Beatrijs,
Ik ben een man van 78 die mensen graag correct benadert en begroet zonder te slijmen. Ik kom bijvoorbeeld binnen bij een bedrijf, waar bij de receptie een jonge vrouw zit van begin twintig. Op de balie staat een bordje met haar voor- en achterbaam. Nu kan ik er niet aan beginnen om haar plompverloren bij haar voornaam te noemen. Dat vind ik niet respectvol. Het liefst zou ik haar met ‘mejuffrouw’ aanspreken, maar daar zul je tegenwoordig wel niet meer mee aan kunnen komen: te stijf! Onlangs een soortgelijk geval meegemaaakt met een huisartsassistente. Spreek ik haar aan met ‘mevrouw’, dan loop ik de kans dat ze me aankijkt met een blik van ‘zie ik er zó oud uit?!’ Ik weet het niet meer! U vast wel.
Mond vol tanden
Beste Mond vol,
U hebt helemaal gelijk om ervoor terug te deinzen onbekende dames met de voornaam aan te spreken. De tijden zijn al gemeenzaam genoeg en daar hoeft u niet het uwe aan bij te dragen. De uitweg uit uw impasse is verrassend eenvoudig: u hóeft helemaal geen aanspreekvorm te gebruiken, want in dit soort gesprekjes adresseert men elkaar niet. U komt binnen en u wilt inlichtingen of u wilt u melden. U zegt dan: ‘Goedemorgen, kunt u mij vertellen waar de afdeling ‘Debiteuren/ crediteuren’ zit?’ Of u zegt: ‘Goedemiddag, mijn naam is zus en zo, ik heb een afspraak met die en die.’ De naam van de baliedame komt niet aan de orde in zo’n mini-uitwisseling.
Als er zich een situatie voordoet, waarbij u om een of andere reden de aandacht van een baliedame moet trekken (dat zal nauwelijks gebeuren, want doorgaans heeft een klant eerst oogcontact voordat er iets gezegd wordt en kan dan meteen ter zake komen), maar alla, stel dát u per se haar aandacht wil trekken, bijvoorbeeld omdat zij omgedraaid op haar stoel met een collegaatje zit te kletsen, dan zegt u altijd ‘Mevrouw’. De aanspreekvorm ‘Juffrouw’ of ‘Mejuffrouw’ is een jaar of dertig geleden afgeschaft. Het onderscheid dat deze term maakte tussen getrouwde en ongetrouwde vrouwen en tussen jonge en oude vrouwen wordt tegenwoordig zowel seksistisch als irrelevant geacht. Jonge meisjes buiten een werkcontext kunt u zo nodig aanspreken met ‘Meisje’, als in: ‘Meisje, weet je misschien de Pioenweg?
In uw rubriek schrijft u dat “mevrouw” de enig juiste aanspreekvorm voor vrouwen is; alleen voor jonge meisjes kan de uitzondering “meisje” gelden. Met die opvatting bent u wel erg streng in de leer! Veel mensen vinden het overdreven om een jonge vrouw, zeg 15 à 18 jaar, met “mevrouw” aan te spreken. Of een jonge man van die leeftijd met “meneer”. Ook de aangesprokenen kunnen het overdreven vinden. Gelukkig zijn er alternatieven. Allereerst “jongedame” en “jongeman”. Deze klinken een tikje stijfjes en formeel, dus is het prima om dit vooraf te laten door een losse groet als “hallo”, “dag” of zelfs “zeg”.
Tenslotte is er nog “juffrouw”, een aanspreekvorm voor jonge vrouwen die volgens u dertig jaar geleden is afgeschaft. Maar als je het vooraf laat gaan door b.v. het nette “pardon” is er niets mis mee.
Uitgaande van uw voorbeeldzin kom ik tot deze drie versies:
“Hallo jongedame, mag ik iets vragen? Ik zoek de Pioenstraat.”
“Zeg jongeman, ben jij hier bekend? Ik moet in de Pioenstraat zijn.”
“Pardon juffrouw, weet u misschien waar de Pioenstraat is?”
Dit is m.i. correct Nederlands, niet te beleefd maar ook beslist niet
onbeleefd, gewone spreektaal zoals die dagelijks gebezigd wordt.
Ik zie er geen seksisme of irrelevant leeftijdsonderscheid in.
Wat schattig dit! Ik heb zelf in een winkel gewerkt, en oudere mensen spraken mij soms aan met juffrouw. Ik heb dit nooit als seksistisch ervaren. Eerlijk gezegd heb ik dat ook liever dan “Hee” ofzoiets, of nog erger “Zeg vrouwtje” (echt meegemaakt!). Overigen sta ik bij mijn bank al jaren bekend als Mej., zo staat het op mijn rekening.