Beste Beatrijs,
Mag of moet je elkaar ‘smakelijk eten’ wensen voorafgaande aan een maaltijd?
Mij lijkt van niet!
Mond vol tanden
Beste Mond vol,
Elkaar ‘smakelijk eten’ toewensen gold in hogere kringen als een faux pas, omdat deze aansporing als het ware ruimte openhield voor de mogelijkheid dat het eten ook níet smakelijk zou kunnen zijn. Dit is dan weer een belediging voor degene die de maaltijd heeft bereid, hetzij de gastvrouw, hetzij een huishoudster/kok. Het idee is dat het eten dat op tafel verschijnt met zorg is klaargemaakt en dus in principe smakelijk is. Daar hoeven verder geen wensen over de goede afloop aan toegevoegd te worden.
In middenklasse- en lagere kringen dacht men niet na over de diepere implicaties van deze kreet en zei men het gewoon als sein om met eten te beginnen. Het klinkt aardiger dan ‘aanvallûh!’ Omdat veel mensen in hun jeugd erin gedramd hebben gekregen dat je nooit ‘smakelijk eten’ mag zeggen, is de uitdrukking als een verkliklichtje gaan werken. Woorden als ‘gozer’ (in plaats van ‘vent’) of ‘gebakje’ (in plaats van ‘taartje’) of ‘zeer doen’ (in plaats van ‘pijn doen’) hebben dezelfde attentiewaarde. De goede verstaander, wat dat ook moge zijn, meent dan met iemand van lagere komaf te maken te hebben. Het is allemaal uiterst betrekkelijk en arbitrair, maar zo werkt het nog steeds. Sommige mensen vinden het ordinair om ‘smakelijk eten’ te zeggen, maar eigenlijk is het nuffig om je eraan te storen. Daar is het te onbelangrijk voor.
Zelf heb ik een haat-liefdeverhouding met etiquette, net als mijn moeder vroeger. Ze kwam uit een gegoed-burgerlijk, deels joods milieu in Duitsland en hield van een feestelijk gedekte tafel met mooi servies erop, maar lekker eten was toch het belangrijkste. Het deed haar heel veel verdriet als de visite haar met zorg klaargemaakte maaltijd vervolgens op het bord tot moes prakte. Pannen op tafel waren uit den boze, evenals margarine op brood. Eten hoorde een feest te zijn, geen Japanse theeceremonie maar ook geen boerenbruiloft. Zelf denk ik er net zo over.
Een overdreven aandacht voor etiquette en regeltjes – zeker aan tafel – vind ik vaak iets dwangmatigs hebben. Mensen met een overdreven aandacht voor traditionele etikette komen in mijn ogen soms kil en super-formeel over. Persoonlijk doet een warme, vriendelijke glimlach me veel meer.
Met enige verbazing heb ik het verhaal zitten lezen waarin het gebruik van de uitdrukking ‘smakelijk eten’ besproken werd. Eerlijk gezegd vind ik het onbegrijpelijk dat mensen zich over zoiets druk maken, alsof er geen belangrijker dingen in het leven zijn. Bovendien is de uitdrukking ‘smakelijk eten’ vaak gewoon vriendelijk bedoeld, en een terechtwijzing kan dan schofferend overkomen.
Etiquette gaat voor mij vooral over omgangsvormen die met wederzijds respect te maken hebben: attent zijn, rekening met elkaar houden, tact, behulpzaamheid, aandacht voor de klant in winkels, enzovoort.
Daarnaast zou ik willen pleiten voor algemeen geldende fatsoensregels, of het nu om tafelmanieren, lichaamshygiëne, taalgebruik of kleding gaat. Dus: geen onsmakelijk gedoe aan tafel zoals met volle mond praten of smakken. Elke dag douchen, oppassen met schuttingtaal, goed verzorgd naar je werk gaan en nadenken over wat je aantrekt, dat is ook belangrijk. Zonder te willen generaliseren durf ik te stellen dat bedroevend veel mensen – en dan vooral mannen – dat al een onoverkomelijke opgave vinden.
Aan de andere kant interesseert het me niet echt hoe je mosselen eet en of je brood met een mes mag snijden. Dat moet iedereen wat mij betreft zelf weten. De vraag of je ‘gebakje’ of ’taartje’ moet zeggen lijkt me echt een absurd luxeprobleem geworden – laten we liever zorgen dat scholieren weer goed Nederlands leren op school. ‘Gebakjes’ heb ik thuis overigens leren associëren met de banketbakker, ’taart’ maakte mijn moeder zelf.
Grote onzin, lijkt me. In alle landen waar ik was (en dat zijn er niet weinige) en in alle talen die ik spreek, wenst men elkaar een smakelijke maaltijd (of iets in die trant) toe. Dat hoeft helemaal niet op het eten (voedsel) te slaan, maar kan heel goed ook slaan op ‘het eten’ (de maaltijd). M.i. wordt dan in veel talen bedoeld (voorbeeld: Guten Apetit of Bon apétit) en kan dat ook de betekenis zijn van ‘eet smakelijk’.
@Marco er staat ook gold in hogere kringen.
@Marco, maak het nou niet erger voor jezelf
Sterker nog het is nog steeds zo.
Ik sprak eens iemand “op de hockey” en we aten daar samen na afloop van het toernooi wat. Iemand die afscheid nam zei in het voorbijgaan “eet smakelijk”. Waarop wij geloof ik zoiets als bedank/tot ziens zeiden of zo. Ik vroeg daarna aan mijn gespreksgenoot of hij dat thuis vroeger mocht zeggen omdat ik al zo’n vermoeden had dat dat niet zo was; de man is van adel. Inderdaad; hij had het thuis anders geleerd.
Mw. Beatrijs heeft overigens volkomen gelijk dat het te onbelangrijk is om je aan te storen en mocht iemand het zeggen laat je het niet blijken als je het ordinair vindt.
Overigens heeft Mw. Beatrijs het over “mensen van lage komaf” waarmee je van doen zou hebben, ik denk eigenlijk dat het niet echt zoiets is, het is meer iets van “ons soort mensen”. Behoor je tot dezelfde groep of niet. Natuurlijk vind je jouw manier het beste, welke dat ook moge zijn maar ik denk niet dat men meteen op de ander neerkijkt of zo. Althans zo ervaar ik het niet. Je hebt het gewoon anders geleerd.
Ik heb er nog nooit zo diep en analytisch over nagedacht.
Wanneer ik, in het voorbijgaan of aan tafel, “eet smakelijk” zeg bedoel ik daar niet meer en niet minder mee dan dat ik degenen die gaan eten een smakelijke maaltijd toe wens.
Nu ben ik nieuwsgierig naar wat er dan in de hogere kringen wel gebruikt werd i.p.v. eet smakelijk. Wil iemand die het weet reageren?
In de hogere kringen zegt men niets. Men begint gewoon te eten als iedereen opgeschept heeft.
Nee, men begint niet gewoon te eten al iedereen opgeschept heeft, men wacht op de gastvrouw(of indien niet aanwezig, de gastheer). Zij geeft het teken dat men kan gaan eten. Of door zelf te beginnen of door men uit te nodigen te gaan eten.
ik hoorde een tijdje geleden in een 2 sterrenrestaurant: “Geniet ervan” nadat ze de gerechten op tafel hadden gezet en uitgelegd hadden wat het was. Dat vond ik ook wel een goede opmerking als alternatief voor het startsein.
Een oom, een Generaal-Majoor die inmiddels is verhuisd naar de Eeuwige Slagvelden, placht bedienend personeel, dat hem “Smakelijk eten” wenste, toe te voegen dat dit overbodig was: “Want Ons Soort Mensen eet altijd smakelijk, dat is ons thuis zo bijgebracht…”
Wij hadden het vroeger thuis gemakkelijk. Wij wensten elkaar nooit ‘smakelijk eten’. Ondanks onze lage sociale status. Het gebed was het startsein voor de maaltijd.
Moge het u wel bekomen… Klaar.
@Nina
Dat “Geniet ervan” hoor ik recent ook vaak, vind het persoonlijk extreem ongepast aangezien het imperatief is (‘Dat bepaal ik zelf wel!’). Wat mij betreft is het inderdaad gewoon “Moge het u wel bekomen”.
Niks zeggen vind ik ongezellig en ook onhandig bij een gezamenlijke maaltijd zonder gastvrouw/heer. Prettige maaltijd vind ik wel een goed alternatief, dat kan slaan op het eten zelf, het nuttigen ervan en het gezelschap. Multi-interpretabel en niet bevelend.
Bij mijn schoonouders werd ‘Moge het u bekomen’ aan het eind van de maaltijd, na het dankgebed gezegd.
Ik ben van de oude stempel en we zeiden inderdaad geen enkele wens zoals “smakelijk” of “geniet ervan”, dat is aan de persoon zelf, we gingen simpelweg eten zodra iedereen zat en opgeschept had. Tegenwoordig wordt dat wel eens als kil of opvallend stilzwijgend opgevat, dus maak ik indien nodig een opmerking als “het ziet er prachtig uit”.
Wat betreft de reactie van Marco over “bon appétit” in het buitenland: dat hoort de kok of gastheer/vrouw te zeggen, dan wel de ober in het restaurant, het slaat op de overdracht van de spijzen, net als dat je “als het u belieft” oftewel “alsjeblieft” zegt als je iets geeft.
Als verlengstuk van de faux pas vind ik het wel storend als tafelgenoten gaan raadplegen hoe de maaltijd bevalt, dat is vooral een trekje bij het uit eten gaan. “Hoe smaakt jouw X?” of nog erger als je iets op je bord laat liggen “Goh heb je geen trek in Y?”. Al eet iemand slechts een hapje en laat het liggen, dat zijn niet mijn zaken tenzij iemand er zelf over begint.