Beste Beatrijs,
Mijn zus lijkt te vergeten om onder alle omstandigheden bij zichzelf te blijven. Het gebeurt bijvoorbeeld als ik haar bel, terwijl ze visite heeft of als zij in mijn gezelschap een kennis tegenkomt. Ze doet dan anders dan als ik met haar alleen ben: uit de hoogte, ze spreekt in een lager spreektempo, gedragen stem, lagere stemtoon. Het doet mij denken aan hoe mijn moeder deed als zij in contact was met iemand van hogere status. Dan kon zij opeens heel overdreven netjes gaan praten. Ze sprak mij dan aan met mijn geboortenaam in plaats van mijn roepnaam en ze had een andere, zogenaamd beschaafde, klank in haar stem. Ik vond en vind dat ontzettend irritant. Wees gewoon jezelf onder alle omstandigheden en doe jezelf niet beter of anders voor dan je bent! Je verloochent jezelf en je afkomst. Hoe kan ik aan mijn zus duidelijk maken dat ik dit heel erg irritant vind?
Een andere stem
Beste Een andere stem,
Het is lastig om uw zus aan te spreken (kritiek te hebben) op haar manier van spreken. Mensen passen zich, soms bewust maar vaak ook onbewust, aan in hun manier van spreken aan degene(n) met wie ze in gesprek zijn. Wat u beschrijft doet me denken aan een tienerjongen die de telefoon opneemt met een lagere stem dan normaal, omdat hij als ouder en volwassener gezien wil worden dan hij is.
De spreker is altijd zichzelf.
In Amerika is het verschijnsel code switching bekend: zwarte mensen die op een witte manier gaan praten in een witte omgeving, maar ook witte of licht-getinte mensen die om een zwart publiek te bereiken met een zwarte tongval gaan praten. Beide vormen van code switching kunnen woede opwekken bij toehoorders die vinden dat een schoenmaker bij zijn leest moet blijven. Oftewel: je mag niet anders praten dan zoals je bent opgevoed of zoals je dat meestal doet. Persoonlijk vind ik het een beetje aanmatigend om je hieraan te ergeren. Iemand mag praten, zoals hem of haar dat goed dunkt, en het is niet aan de luisteraar om te bepalen dat de spreker in het ene geval wel zichzelf is en in het andere geval niet. De spreker is altijd zichzelf en brengt alleen verschillende accenten aan voor verschillende situaties. Ik raad u dan ook aan om de verschillende stemmen van uw zus zonder kritiek te laten passeren.
‘Een andere stem’ zou eens tegen de zus kunnen zeggen dat het hem/haar opvalt dat ze in de beschreven situaties anders praat, en vragen hoe dat zit.
Kennelijk is de briefschrijver van mening dat je door ABN te spreken je afkomst verloochent. Dat idee past wel bij ‘doe maar gewoon dan doe je gek genoeg’ en ‘dat moet toch kunnen’ , uitspraken die mensen goed van pas komen als ze geen zin hebben om zich in te spannen.
De moeder en zuster nemen die moeite wel en dat is te prijzen. ABN spreken is niet ‘uit de hoogte doen’ of ‘overdreven netjes praten’, het is de Nederlandse standaard. Maar ik kan me de irritatie van de briefschrijver heel goed voorstellen; Die komt voort uit het schuldbewustzijn dat hij/zij het ook zo op school geleerd heeft maar geen zin heeft om het toe te passen.
Het zou mij persoonlijk grote moeite kosten om niet in lachen uit te barsten!
Dus irriteer U niet,maar lach er gewoon om. Niet hardop uiteraard!
https://youtu.be/Z596BcdTKMo
In plaats van je te storen aan de verandering in gedrag zou je je ook kunnen afvragen waarom je zus zich anders voordoet. Is ze misschien onzeker over zichzelf, vind ze dat ze er toe doet? Wellicht een kans om eens met elkaar in gesprek te gaan? Ergenis lost niets op, het eens van een andere kant benaderen misschien wel…
Mensen die een rol aannemen, vallen ook vanzelf vroeg of laat uit die rol. Gewoon omdat het hun natuurlijke manier van doen niet is. Ik moet er altijd een beetje (besmuikt) om lachen, want het is altijd merkbaar als iemand dat doet. Eigenlijk maakt die persoon zichzelf belachelijk.
Heel herkenbaar, zelf heb ik gedrag van beide zussen in me, afhankelijk van de omstandigheid. Dus zowel onaangepast mezelf zijn (voor oplettende mensen op het lompe af, de meesten zien het niet, verwarren het met en complimenteren me met ‘je bent authentiek’) als het mensen pleasen (al is het niet door bekakt of uit de hoogte te doen). Zijn twee zijdes van dezelfde munt: beiden vorm van angst wegmaken, schaamte, niet kwetsbaar kunnen zijn.
Heb angsten vanaf vroegste levensjaren overgenomen van mijn moeder, het onaangepast mezelf zijn komt voort uit de reactie op het tenenkrommende plotse pleasegedrag van mijn moeder, ergerde me er net als de briefschijfster (onbewust) hevig aan.
Is erg lastig te veranderen, zeg maar gerust niet. Zijn diepe angsten. Ben het eens met Beatrijs, is ‘ een beetje aanmatigend om je hieraan te ergeren’ . Empathie is meer op zijn plek. En wellicht ook eens naar de balk in je eigen oog te kijken.
Wat de brievenschrijver beschrijft, namelijk dat mensen zich verschillend gedragen afhankelijk van hun gesprekspartner, is gemeengoed. Ik zie het eigenlijk bij iedereen die ik ken: familie, vrienden. In een informele context zijn mensen over het algemeen toch losser.