Hork wordt gepest

Beatrijs Ritsema

Als resultaat van een schikking moet een scholengemeenschap in Almere 8200 euro betalen aan twee ex-leerlingen (broer en zus) die jarenlang gepest werden. Scholen hebben te kampen met een notoir geldtekort, maar alle juridische seinen staan blijkbaar op groen om ze nog verder af te romen zodat ze nog minder geld overhouden om het onderwijs op peil te houden, wat weer meer kans geeft op nieuwe cohorten gepeste kinderen. Mogen zij straks ook afrekenen?

Pesten is een serieus probleem, maar niemand kan volhouden dat het een doodgezwegen probleem is. Integendeel, de kinderboeken staan er al jarenlang bol van (tot het punt dat mijn dochter in de bibliotheek zegt: hè nee, alweer een boek over pesten). En in de vijftien jaar dat ik van crèche tot en met middelbare school informatieavonden heb bezocht stond overal een veilige, prettige sfeer voorop en werd keer op keer het antipestbeleid benadrukt. De laatste jaren kwamen daar pestprotocollen bij en oproepen aan de ouders om aan de bel te trekken bij (een vermoeden van) ongerechtigheden.

Ongetwijfeld gaat buiten toezicht het pesten rustig door, hoewel het me wel opvalt dat kinderen erg snel zijn om dit woord te gebruiken als iets wat een ander kind doet hun niet bevalt, net zoals ze onmiddellijk ‘kindermishandeling!’ roepen, als de leerkracht een kind bij de arm grijpt om hem van een ander kind af te trekken. Maar het thema zingt in ieder geval in die mate rond, dat elke docent op elke school op het verschijnsel bedacht is en er in voorkomende gevallen iets aan zal proberen te doen.

Het onrechtvaardige in dit smartengeldbesluit is dat het pesten voorgesteld wordt als een louter door toezichthouders op te lossen misstand. Maar bij elke pest-zaak dragen drie partijen verantwoordelijkheid: niet alleen de kwelduivels en de superviserende volwassenen (ouders, leraren), ook het slachtoffer zelf. Onder mijn vrienden bevinden zich toevallig nogal wat mensen die als kind werden gepest. Zij kwamen ervanaf door bewust hun gedrag te veranderen, de een door meer grappen te gaan maken, de ander door zich juist in te houden. Van een vader van een gepeste dochter hoorde ik eens dat hij z’n dochter van 12 had opgedragen haar ergste vijandin op te wachten en in elkaar te slaan. Ze deed het; nooit meer ergens last van gehad.

Voor dat laatste is moed nodig. Niet elk gepest kind kan zoiets opbrengen. Maar het is wel nuttig als je je eigen verantwoordelijkheid onderkent. In een tv-documentaire zag ik eens een kind worden gepest, en ik dacht: wat een irritante zeurpiet is dat – die doet bij elke flauwe opmerking van een klasgenoot alsof het een dolkstoot is. Bij thuiskomst van school hoorde haar moeder haar verlekkerd uit over al het vreselijke wat haar die dag weer was overkomen.

Edwin de Roy van Zuydewijn is ook zo’n voorbeeld van iemand die aversie oproept. In HP/De Tijd zei hij dat hij z’n schoonfamilie, althans de drie die waren komen opdagen, na het bruiloftsfeest buiten zette met de woorden ‘Dames en heren, wegwezen en oprotten’. Volgens het koninklijk huis had hij ‘Tuig, oprotten!’ gezegd. Ze zijn het in ieder geval eens over de term ‘oprotten’, die noch gastvrij, noch sociaal slim is tegenover bruiloftsgasten die 1200 kilometer hebben gereisd en zich om half zes ’s ochtends nog steeds amuseren. Elsevier publiceerde een portret van Edwin en kon geen enkele vriend vinden die iets aardigs over hem te zeggen had. Deze man gedraagt zich horkerig en wordt uitgestoten, misschien wel gepest. In plaats van z’n gedrag te veranderen gaat hij smartengeld eisen. Een slachtoffer treft immers per definitie geen blaam.