Declareren

Beatrijs Ritsema

Sinds het verschil tussen samenwonen en getrouwd zijn verdwenen is, hebben de rijken het een stuk moeilijker. Dachten ze handig van alimentatie en andere rompslomp af te zijn, worden ze nu voor het gerecht gesleept met een 'palimony suit' (een typisch Amerikaanse woordspeling: de 'pal', het maatje, eist alimentatie, zoals een vrouw dat vraagt bij een echtscheiding). Gehuwd of ongehuwd, homo of hetero, het maakt voor de wet allemaal niets meer uit, mits er sprake is geweest van het voeren van een gemeenschappelijke huishouding. Het is de logische consequentie van het verbod op discriminatie van niet-reguliere relatievormen. Er hoeft niet eens een samenlevingscontract of iets dergelijks aanwezig te zijn, de praktijk van het samenwonen is al legitiem genoeg.

Moeders van arme dochters kunnen opgelucht ademhalen. De raadgeving 'Kind, zorg toch dat je een boterbriefje krijgt, dat is veel veiliger' is overbodig geworden. Er is geen onderscheid meer tussen burgerlijkheid en avontuur, tussen maatschappelijke conventies en privé-beslissingen. Het net sluit zich om de losbol die denkt dat hij een paar jaar lang een meisje in huis kan nemen en haar na gebruik van diensten zonder een cent weer buiten kan zetten. De boekhouders slapen nooit.

De 'palimony suits' hebben weinig met emancipatie te maken. Of iemand in staat is voor zijn of haar eigen inkomen te zorgen doet niet ter zake, het gaat altijd om het continueren van de levensstijl waar de zwakke partij aan gewend is geraakt. Een ander onderdeel van het eisenpakket is vaak genoegdoening voor eerder uit vrije wil geboden diensten. Zo heeft een zekere William Edwin Van Brunt III een palimony suit aangespannen tegen Robert Rauschenberg. William eist 65 miljoen dollar compensatie voor het feit dat Robert een einde aan de verhouding heeft gemaakt. Van Brunt III houdt staande dat hij tussen 1968 en 1990 meegewerkt heeft aan de totstandkoming van veel van Rauschenbergs werk, dat hij met hem meeging op reizen en dat hij hem geholpen heeft om van de drugs en de alcohol af te komen. Daarom eist hij behalve het geld ook 361 kunstwerken van Rauschenberg. De advokaten van Rauschenberg beweren dat er geen sprake was van een liefdesrelatie, maar dat het hier een ontevreden werknemer van de kunstenaar betreft, die denkt op deze wijze van zijn belastingschuld af te kunnen komen.

Ook de ex-vriendin van tenniskampioene Martina Navratilova is boos dat ze aan de kant is gezet. Zij eist enige miljoenen en het landhuis, omdat zij Martina vijf jaar lang terzijde heeft gestaan (meereizen naar toernooien, troosten bij verlies, meejuichen bij winst) en daarbij haar eigen carriere uit het oog verloor.

Alle echtscheidingsaffaires zijn onverkwikkelijk, maar bij de palimony zaken gaat het er nog schriller aan toe, omdat het ook een strijd tussen rijk/beroemd en arm/gewoon is. Tussen onbekende mensen wordt er geen juridische strijd over palimony gevoerd, wanneer het samenwonen misloopt – die gaan met ruzie uit elkaar. Maar filmsterren moeten oppassen: een mislukte liefde kan niet alleen tot persoonlijke ellende leiden, maar ook een behoorlijke financiële strop betekenen.

Die rechtszaken hebben iets heel akeligs, juist omdat ze in de stijl zijn van de vrouw die haar man bij de echtscheiding een serieuze rekening presenteerde voor twintig jaar full time werk als schoonmaakster, kinderoppas en op afroep beschikbare prostituee (het bedrag liep in de honderdduizenden). Alleen al dat iemand op zo'n miezerige manier tegen zijn eigen verleden aankijkt degradeert hem of haar tot een soort onderkruipsel. Als William Van Brunt III talent had voor kunst, had hij voor zichzelf moeten beginnen en niet een beetje meekwasten met de meester. Als hij aardigheid had in drugs- en alcoholverslaafden, had hij in de hulpverlening moeten gaan. Maar je kunt niet je ex-geliefde later voor die liefhebberij laten dokken, net zomin als je de verloren tijd op de tennistribune achteraf kunt declareren.

Een palimony suit is een wangedrocht, omdat vrijwillige en persoonlijke aangelegenheden in geld worden omgezet met de wet in de hand. Maar hoe kun je iets legaal afhechten als er geen legaal begin is? Om alle samenwoners die verhaal willen halen buiten de rechtszaal te houden zit er niets anders op dan het homohuwelijk te legaliseren.