Nageslacht

Beatrijs Ritsema

Het bericht van de 59-jarige vrouw die op Kerstmis het leven schonk aan een gezonde tweeling is in Amerika veel gelijkmoediger ontvangen dan in Europa. In Engeland, waar de vrouw vandaan komt, en in Frankrijk werd onmiddellijk een begin gemaakt met het ontwerpen van een wet die dergelijke praktijken onmogelijk zou moeten maken. De Engelse minister van volksgezondheid riep bovendien de andere Europese landen op dit voorbeeld te volgen om impregnatie-toerisme van oudere vrouwen te voorkomen. In Amerika kreeg dit medische novum ook behoorlijk wat aandacht, maar nauwelijks van het veroordelende soort. Niet dat iedereen zich even enthousiast betoont, het is alleen onmogelijk tegen bejaarden-voortplanting te zijn zonder tegelijk het gouden kalf van de anti-discriminatie aan te tasten. Wie vindt dat oudere vrouwen geen baby's meer moeten krijgen, maakt zich schuldig aan dubbele discriminatie: op grond van sekse en op grond van leeftijd. Hoezo mogen oudere vrouwen geen kinderen krijgen en opvoeden? Er zijn duizenden 60-plus mannen die zich voorbeeldig van deze taak kwijten en er zijn duizenden oma's die (bij ontstentenis van de ouders) hun kleinkinderen naar tevredenheid grootbrengen, en vaak nog lang genoeg leven om het overgrootouderschap te vervullen.

Wie toch reserves koestert tegenover barende en zogende oudjes (binnenkort zal in dezelfde Italiaanse kliniek een 63-jarige vrouw bevallen – kerngezond volgens de begeleidende arts) maakt zich schuldig aan essentialisme, het idee dat er nu eenmaal door de natuur ingegeven verschillen bestaan tussen man en vrouw, tussen jong en oud, en dat je daar niet aan moet gaan rommelen. In pragmatisch opzicht is de barende oude vrouw een absurditeit. Zij behoeft een peperdure technologie. Het eitje is niet eens van haarzelf, maar afkomstig van een (jonge) donorvrouw. De kans dat zij overlijdt, voor het kind goed en wel op eigen benen kan staan, is niet te verwaarlozen ondanks een levensverwachting die tot 80 jaar reikt. Boven de 65 zijn kleine gebreken sowieso niet meer buiten de deur te houden. Waarom zou je een kleine spring-in-'t-veld blootstellen aan een omgeving vol met contra-indicaties? En dat terwijl het in de wereld stikt van de verwaarloosde, behoeftige kinderen die gebaat zouden kunnen zijn bij een pleeg- hetzij adoptief oma met een overmaat aan moederinstinct.

Maar dergelijke argumenten hebben jonge vrouwen ook niet weerhouden van een gang naar de spermabank, het gebruik van de in-vitro-fertilisatie techniek of het recruteren van commerciële draagmoeders. Het gaat blijkbaar niet om zomaar een kind, maar om een zoveel mogelijk eigen kind. Als de eitjes niet meer haalbaar zijn, dan althans nog het dragen. De kinderwens van een onvruchtbare vrouw is even irrationeel als die van een vruchtbare. Maar een vruchtbare vrouw kan gewoon haar gang gaan, terwijl ze misschien wel mentaal te jong is voor het moederschap, drugs gebruikt, of getrouwd is met een mishandelende incestpleger, of helemaal niet getrouwd. En iedereen die haar aanmaant om een zielig pleegkind in huis te nemen kan ze vierkant in z'n gezicht uitlachen.

De roep om opheffing van deze fundamentele ongelijkheid tussen vruchtbaar en onvruchtbaar zal niet gauw verstommen, integendeel. Juist in de Amerikaanse cultuur, die voorschrijft dat iedereen evenveel recht ergens op heeft als een willekeurige ander en waarin mensen ook aangemoedigd worden om die rechten na te jagen, zal nooit een definitieve grens getrokken worden in medisch-technologisch opzicht. Er zullen financiële barrières blijven (het bevruchten van post-menopausale vrouwen zal niet zo snel onder de ziekteverzekering komen te vallen), maar dan heb je het wel zo'n beetje gehad. Ook in Nederland wist Wim Köhler op de Opiniepagina van deze krant niets beters te verzinnen dan de vervanging van kinderbijslag door kinderheffing voor bejaarde moeders – een lachertje voor vrouwen die al tienduizenden guldens op tafel legden voor de conceptie zelf.

Een vrouw met een kinderwens zal altijd ergens ter wereld een willige dokter kunnen vinden. Als ze maar betaalt. Er kunnen wettelijke verboden komen en allerlei ontmoedigingsbeleid, maar tegen egoïsme is geen kruid gewassen, zeker niet als dit voortgestuwd wordt door de motor van het anti-discriminatie-streven.