Andermans bloed

Beatrijs Ritsema

Een paar weken geleden zag ik voor het eerst een programma, waar ik al veel over had gehoord. [c]Het spijt me[l] heet het en het idee ervan is dat mensen, al dan niet met behulp van een bemiddelaar, ruzies bijleggen. Door het accepteren van een bloemetje zetten zij de eerste stap in de richting van verzoening. Als alles volgens plan verloopt, treffen de gebrouilleerden elkaar in de studio, waar ze onder het oog van camera en publiek intentieverklaringen uitwisselen ter herstel van de lieve vrede.

Het is het soort programma waar ik op voorhand van gruw, maar ik moet toegeven dat het erg meeviel. Dat komt, denk ik, door de ingetogenheid. Van de Amerikaanse reality-tv herinner ik me vooral veel geschreeuw en gehuil en een joelend publiek. 'Het spijt me' staat niet in het teken van de hysterie en bovendien mislukt de helft van de verzoeningspogingen, wat ook wel aardig is. Dat laat in ieder geval zien dat niet iedereen door de aanwezigheid van een tv-camera gereduceerd wordt tot een sidderende ja-knikker. Het programma drijft op presentatrice Caroline Tenssen, wier kracht ligt in een overdonderend gebrek aan geliktheid. In diezelfde week dat ik dat programma zag, las ik van haar een Hollands Dagboek in deze krant, waarin ze met datzelfde naturel een echtelijke ruzie vermeldde (iets wat ik nog nooit in die serie ben tegengekomen – voor zover de huiselijke kring ter sprake komt is het altijd een en al aanminnigheid), dus dat maakte haar alleen maar sympathieker.

Eigenlijk mag ik niets op 'Het spijt me' aan te merken hebben, want het is integer en discreet gemaakt. Niemand wordt tegen zijn wil uitgezonden, er is geen sprake van effectbejag, er wordt niemand uitgelachen of vernederd. Het is misschien zelfs wel een smaakvolle aanwinst in de categorie beschaafd tv-vertier!

Nee, dat gaat te ver. De onmiskenbare integriteit en discretie blijken niet in staat dat laatste restje gne weg te poetsen. Verzoening oké, maar waarom in het openbaar? Als ik alleen al denk aan de mogelijkheid dat er een kwast bij mij voor de deur zou staan met een bosje bloemen en een cameraploeg in zijn kielzog, krijg ik het al benauwd. Dit heeft niets met beschaafdheid te maken. Het doel heiligt niet de middelen.

Er schijnen bij 'Het spijt me' duizend aanmeldingen van potentiële deelnemers per week binnen te komen. Het aanbod is nog overstelpender dan de vraatzucht van de televisie zelf. Mensen verdringen zich om publiekelijk opgevreten en weer uitgespuugd te worden door de leedverwerkende machinerie die televisie heet. En dit alles onder de vlag van amusement.

Maar echt amusement is het niet, want dat beschikt altijd over een facade, een beschermend laklaagje tussen object en toeschouwer. Een televisiedrama, een roman, een lied, de conférence van een cabaretier kunnen over precies hetzelfde gaan als elk item uit elke willekeurige reality-tv show. Maar de deelnemers aan reality-tv doen geen kunstje, ze gunnen een anonieme menigte een kijkje in hun privé-beslommeringen. Geen facade, geen skelet, alleen een weekdierachtige, rauwe naaktheid. Hoe echter de vertoonde emoties, hoe decadenter de televisie.

Het is niet de inhoud van het programma, maar de ogen van het publiek die deze vorm van amusement perverse allures verlenen. Hetzelfde gebeurt op het gebied van informatie. Er schijnt een hausse aan medische programma's aan de gang te zijn, waarin operaties vertoond worden. Dit gebeurt vanzelfsprekend op een even integere als discrete manier. We zien dus niet, zoals in de ziekenhuis-serie [c]Chicago Hope[l], een chirurg botte grappen maken onder het verwijderen van een kankergezwel en commando's blaffen tegen de assistenten, terwijl uit de muziekinstallatie in de O.K. de Beach Boys met Fun, Fun, Fun weerklinken. Nee, in [c]AC-tv[l] (van de EO) wordt een echte borst geamputeerd of een echte galsteenoperatie uitgevoerd en er wordt wat informatie bij verstrekt. Zodat de mensen weten waar ze aan toe zijn, als het zo ver is. Handig, voor je weet maar nooit.

Zoals echte emoties het amusement perverteren, zo maken echte operaties de informatie decadent. Natuurlijk gaat het het kijkerspubliek niet om amusement of informatie, maar om de sensatie van andermans bloed. De middeleeuwers gingen voor de gezelligheid naar een openbare vierendeling. Wij zijn niets veranderd.