Madonna’s feminisme

Madonna heeft het in sommige, vooral intellectuele, kringen gebracht tot de status 'heldin van het feminisme'. Dat komt doordat zij iemand is die doet waar ze zin in heeft, bij niemand onder de plak zit en al haar activiteiten zelf regisseert, ook in zakelijke zin. Madonna klaart het zonder manager en wordt dus niet geëxploiteerd zoals zoveel andere popsterren, vrouwelijke maar ook mannelijke. Wat autonomie betreft zit het wel goed met haar en dat is ook best iets lofwaardigs.

Maar de idolatrie die tentoongespreid wordt door bijvoorbeeld Camille Paglia en Ethel Portnoy is een beetje belachelijk. Allebei doen ze alsof Madonna het grootste licht is sinds Simone de Beauvoir. Oké, Madonna is self-supporting en heeft uitgesproken ideeën over hoe te scoren met haar werk, maar dat geldt ook voor Christina Deutekom of Jane Fonda. Madonna verzint steeds nieuwe gimmicks, vooral op kleding- en kapselgebied, en die worden dan een trend, omdat iedereen het zo leuk vindt. Is dat een reden om haar in de feministische eregalerij op te nemen? Dan kunnen Mary Quant en Helena Rubinstein er ook wel bij.

Madonna als mega-ster dan: als persoon die al tien jaar lang de warme aandacht van de media geniet, wier gedrag om geen andere reden fascinerend wordt gevonden dan dat het hier om Madonna gaat. Dit is het hoogste platform van beroemdheid dat een mens kan bereiken. Meestal moet je er dood voor zijn (Marilyn Monroe, J.F. Kennedy), maar een enkeling lukt het al bij leven. De nieuwsgierigheid van het publiek voor de persoon Elizabeth Taylor is onverzadigbaar – en ze hoeft er niet eens iets voor te doen, behalve af te vallen, aan te komen, af en toe te trouwen of zich in een ziekenhuis te laten opnemen. In een film is ze al in geen twintig jaar meer gesignaleerd.

Madonna is net als Liz Taylor meer een fenomeen dan iemand met een professie. Toch raken moderne intellectuelen, al dan niet feministisch, maar zelden zo in extase over Liz Taylor (of over princess Di, die zich ook in die divisie ophoudt). Maar dat zijn dan ook niet van die tegendraadse brutaaltjes als Madonna. Want daarin schuilt de kern van de Madonna-verering door de intelligentsia: de ster is principieel non-conformistisch, ze spot met religie en houdt van schok-effecten. Masturbatiescenes in videoclips, flirtaties met sadomasochisme en een flinke neiging tot exhibitionisme, samen te vatten onder de noemer épater le bourgeois.

Oei, Madonna durft! Ze pakt de draad op, waar Henry Miller het af heeft laten weten. Ferm trapt ze tegen de burgerlijke moraal aan, die, zoals bekend, er alleen op gericht is de mensen te beknotten. Het is hard nodig om deze of gene weer eens eens spiegel voor te houden, zodat er een zootje taboes met de vuilnisman mee kan. Langs de zijlijn staan alle non-conformisten, met het hart kloppend in hun naar provocatie dorstende kelen, haar aan te moedigen: doe het, shockeer ons! Er is nu net een boek van haar verschenen, getiteld Sex, waarin ze haar seksuele fantasieën heeft vastgelegd in foto's met commentaar. De foto's zijn van het kaliber 'Madonna naakt, op pumps en schoudertasje na, liftend langs de snelweg' of 'Madonna scheert het schaamhaar van een verder in leer gestoken motorfietsberijder' of 'Een

blootborstige kaalgeschoren vrouw houdt een stiletto tegen Madonna d'r kruis.' Gevraagd in een interview naar wat hier precies de bedoeling van is, zei ze: 'Ik heb niet zulke hang-ups als andere mensen. Het probleem is dat iedereen zo benepen doet over seks en dat ze er dan iets slechts van maken. Het gaat mij erom dat mensen zichzelf en hun verlangens accepteren.'

Ach jé, wat een aandoenlijke naïeviteit. Wat Freud, dr. Ruth en zelfs tot op heden Oprah Winfrey niet gelukt is, heeft nu Madonna zich ten doel gesteld: de mensheid bevrijden uit haar seksuele kluisters. Waar frustraties verdwijnen gloort de vrijheid! Waar is Madonna's lak-aan-alles houding gebleven? Dit lijkt meer op de hulpverleningsmotieven, die een rechtgeaard welzijnswerker in de geestelijke bagage heeft.

Hoe dit ook zij – want waarom zou ik haar woorden serieus nemen, voor hetzelfde geld zegt ze maar wat – ik begrijp nog steeds niet wat haar nu zo bijzonder feministisch maakt. Ze zingt en danst en manipuleert intussen seksuele sjablonen om zichzelf te verkopen. Daar is ze niet bepaald de eerste mee. Sterker nog, door de eeuwen heen is dit voor vrouwen een geijkte manier van carriere maken gebleken, van Salome tot en met Josephine Baker.

Het verschil is dat Madonna aan het hoofd van een imperium staat. Net als Liz Taylor trouwens. De een produceert cd'tjes en videoclips en nu een coffee table boek, de ander heeft zich met succes op de parfummarkt gestort (met de lijn white diamonds, je moet er maar opkomen). Voor beiden geldt dat hun leven het echte kunstwerk is. Toch vind ik Liz Taylor leuker, want ordinairder (die dikte, en dan weer dat afvallen, het houdt niet op). Bovendien heeft Liz nu een twintig jaar jongere bouwvakker als echtgenoot, dat is nog eens rol- en klassedoorbrekend.

Beatrijs Ritsema