De tere kinderziel

Beatrijs Ritsema

Er zijn veel dingen waar een mens zijn kinderen voor wil behoeden (geweld, ongelukken, verslaving, vernedering), maar angst heeft daarin niet de hoogste prioriteit. Wie nu als volwassene frank en zelfverzekerd door het leven marcheert herinnert zich misschien nog de angsten van zijn jeugd. Ik bedoel niet de concrete angsten die ouders vaak kunnen verlichten, maar de onzegbare angsten die een onvermijdelijk bijprodukt vormen van de conditie van het kind zijn.

Een kind is per definitie klein en voor zijn overleving afhankelijk van de zorg van volwassenen. Daar komt bij, alweer per definitie, dat het nog niet zoveel levenservaring heeft, dus veel vaker dan een volwassene voor verrassingen komt te staan. De intelligente respons op zo'n betrekkelijk onvoorspelbare omgeving, waarin je over niet al te veel macht beschikt, is om je gedeisd te houden. Een intelligent kind beseft terdege dat er ongelooflijk veel is dat hij (nog) niet weet, niet alleen op het gebied van kennis, maar ook hoe mensen met elkaar omgaan, waarom volwassenen in het ene geval boos worden, in het andere geval juist moeten lachen.

Een minimum aan diffuse angstgevoelens hoort bij deze onzekerheid en kan ook helemaal geen kwaad, integendeel: een kind dat nooit last van angst heeft, vervuld is van zijn eigen voortreffelijkheid en de wereld in z'n zak heeft, is een onaangenaam kind, zo eentje die volwassenen met het ouderwetse woord 'brutaal' kenschetsen. Sinds assertiviteit een centrale waarde van de Nederlandse cultuur is geworden, kan een volwassene nauwelijks nog zomaar een onbekend kind terechtwijzen, dat bijvoorbeeld bezig is een openbaar speeltoestel te vernielen. Onmiddellijk ontstaat er dan een onverkwikkelijke discussie over wie er hier de baas is.

In dit licht overviel mij een zeker leedvermaak, toen ik de krantekoppen las naar aanleiding van het laatste onderzoek naar de invloed van mediageweld: 'Geweld op tv maakt kind angstig'. Net goed, dacht ik, worden ze toch nog ergens door geïmponeerd. En natuurlijk volgden de onvermijdelijke aanbevelingen, al eerder geüit door Sorgdrager, ter bescherming van de tere kinderziel: het aanbrengen van geweldscodes, anti-geweldchips en verbanning van geweldsfilms op tv tot na tien uur 's avonds omdat de vertroetelde kleintjes tegenwoordig zo laat naar bed gaan.

Vooral dat laatste is ridicuul. Een brave burger die om elf uur naar bed gaat omdat hij 's ochtends weer vroeg eruit moet, kan dus nooit meer om negen uur naar een pief-paf-poef-film kijken, omdat de buurman z'n kwetsbare kinderen niet op tijd in bed krijgt. Alleen al dit opvoedingsfeit toont aan dat de overheid hijgend achter de werkelijkheid aan loopt. Om maar te zwijgen van de dingen die kinderen zelf angstaanjagend noemden: de horrorfilms Gremlins en It en het misdaadprogramma van Peter R. de Vries. Een ouder die zo onnozel is dat hij z'n basisschoolkind dergelijke cocktails onbeperkt laat consumeren, zal niet geholpen zijn met een waarschuwingscode in de programmering. Teveel domheid om tegenop te informeren.

Het aanbrengen van geweldscodes naar analogie van ingrediënten in voedingsmiddelen lijkt sowieso een futiele onderneming. Volgens het onderzoek zitten er 140 geweldsacties in twintig minuten Power Rangers. Vergelijk dat met Rosemary's baby, een film waarin één geweldsscène voorkomt (de verkrachting door de duivel) en verder mensen voornamelijk met elkaar zitten te praten. Daar gaat de codering al de mist in, terwijl het Power Ranger-geweld bovendien cartoonesk, bloedeloos en totaal niet eng is.

Het is redelijk dat videotheken geen seks- en geweldsfilms mogen uitlenen aan kinderen onder de 16. Het is redelijk om van omroepen te eisen dat ze in hun programmering overdag en voor 21 uur rekening houden met kinderen onder het publiek. Maar verder zullen ouders het toch zelf moeten opknappen. Dat kinderen desondanks wel eens bang kunnen worden van een schietpartij op tv, een vliegramp of van oorlogsgeweld is op z'n minst niet erg en misschien wel nuttig. Angst, ontzag en empathie hangen samen. Wie de ervaring van angst mist wordt een stuk onbenul.