Domheid bestraft

Het echtpaar Stomphorst is niet al te slim. Ik schat hen in ergens in de onderste tien, waarschijnlijk onderste vijf procent van de intelligentie-verdeling. Dat is al erg genoeg, zij het meer voor anderen dan voor henzelf. Een van de kenmerken van domheid is dat je niet beseft dat slimheid bestaat. Per definitie onttrekt die zich aan je gezichtsveld.

Het echtpaar Stomphorst is dus niet al te slim en heeft daar zelf geen last van. Maar moet dat ook betekenen dat vier van hun vijf kinderen door de gezinsvoogdij bij hen zijn weggehaald en in kindertehuizen of pleegezinnen zijn geplaatst? In de documentaire Ouderlijke onmacht van gisteravond ontrolde zich de troosteloze historie van een gehavend gezin. De moeder sprak uitsluitend in platitudes op zo'n ongearticuleerde manier dat ze af en toe ondertiteld moest worden. De vader kon wat beter uit zijn woorden komen, maar vloog op een gegeven ogenblik de maatschappelijk werkster aan na de negatieve beslissing van de rechter over de zoveelste uithuisplaatsing. Geen gezinnetje bij wie je snel je kinderen uit logeren zou sturen.

Diverse hulpverleners droegen extra informatie aan. De oudste dochter Rebecca (13) had als baby al het stempel 'moeilijk opvoedbaar'. Ze huilde veel en langdurig. Toen ze eindelijk een paar nachten doorsliep, dacht de vader dat het een goed idee was om haar 's nachts om vier uur te wekken. 'Want op die manier zou ze leren wat het was om midden in de nacht wakker gemaakt te worden.' Dit getuigt niet van groot pedagogisch inzicht, maar ik vraag me af: zijn dat soort blijken van stompzinnigheid voldoende reden om de ouder-kind-relatie op te zeggen?

Het Riagg had vastgesteld dat er sprake was van emotionele en lichamelijke ontwikkelingsachterstand en/of verwaarlozing. Maar ik denk: wat wil je met zo'n genetische achtergrond? Hoe kan een kind nu op het gemiddelde zitten, als z'n ouders zelf achterin sukkelen? Dat ze dol waren op kinderen was zonneklaar, want elke keer als er eentje weggehaald werd, namen ze weer een nieuwe. Dringende adviezen in de richting van sterilisatie werden genegeerd.

Rebecca had vijf kindertehuizen versleten en zat nu in een tehuis voor verstandelijk gehandicapten. Zij was de enige van wie ik dacht: het is goed dat die het huis uit is, want die wist nog niet eens waar haar ouders woonden. Daniël (11) zat nu in z'n derde tehuis. Twee jongere meisjes in pleeggezinnen en de jongste, Cynthia (2), na aanvankelijke uithuisplaatsing en hoger beroep toch weer thuis, 'omdat er geen acute crisis was geweest.'

Er vielen klappen in huize Stomphorst, maar de hulpverleners zeiden niet dat er sprake was van lichamelijke of seksuele mishandeling. Er zullen ongetwijfeld te weinig sperziebonen en witlof op het menu gestaan hebben en de ouders zullen hun liefde en hun woede op een domme, inconsequente manier geüit hebben en de kinderen op de verkeerde momenten teveel of juist te weinig aandacht hebben gegeven. Onverdraaglijk om aan te zien voor hen met middenklasse-waarden. Die kinderen moeten gered! Maar het blijft de vraag of een jeugd, gespendeerd in opeenvolgende kindertehuizen en pleeggezinnen, begeleid door wisselende hulpverleners, zoveel meer perspectief biedt. Ik denk dat institutionalisering traumatischer is voor de betrokkenen en duurder voor de maatschappij. Uiteindelijk wordt de familie Stomphorst door goedbedoelende hulpverleners gestraft voor hun domheid.

In het geheel niet dom is president Museveni van Oeganda, die zich in net zo'n afhankelijke positie van hulpverleners bevindt als het echtpaar Stomphorst. In een documentaire over de Wereldbank zag ik hem zijn geldschieters bespelen, die geen zin hadden zijn wegenherstel te financieren, omdat ze dat al dertien jaar lang deden en hij bovendien naar hun zin teveel geld aan de oorlog tegen de rebellen uitgaf. 'Teveel?' vroeg hij retorisch, 'slechts 17 miljoen dollar! Ze zouden een standbeeld voor me moeten oprichten bij de Wereldbank omdat ik met zo'n armzalig bedrag die oorlog win.' Hij kreeg z'n wegenfinanciering én een trustfund voor schuldenverlichting. Maar ja, hij is slim en charmant.

Beatrijs Ritsema