Voogdij

Beatrijs Ritsema

In de moderne echtscheidingen gaat het er venijniger aan toe dan ooit. Dit komt doordat de inzet zich langzaam verplaatst van geldkwesties naar de kinderen. Een echtscheiding komt altijd voort uit een emotioneel conflict, maar in de rechtszaak moet dit conflict opgelost worden via belangenbehartiging en dit vereist een zekere afstandelijkheid. De verdeling van geld en inboedel leent zich hier goed voor, omdat woede en teleurstelling er mooi in geprojecteerd kunnen worden, terwijl het strijdpunt toch niet samenvalt met het diepste wezen van de betrokkenen. Maar in egalitaire tweeverdieners-huwelijken is geld niet meer zo belangrijk. Vrouwen werken vaker buitenshuis, mannen werken meer mee binnenshuis, het gevolg is een verschuiving van belangen.

Een recente echtscheidingszaak in Washington leidde tot verontwaardiging onder vrouwen, omdat de rechter de kinderen aan de vader had toegewezen, terwijl de moeder het moest doen met een weekend eens in de twee weken. Alimentatie moest ze ook betalen, maar dat was het punt niet. Ze had inderdaad een beterbetaalde baan dan haar echtgenoot. Wat haar en al die andere vrouwen woedend maakte was dat ze gestraft werd voor haar carrière. Als een vrouw fulltime werkt, dreigt ze haar rechten op de kinderen te verspelen. Maar zodra een man het inladen van de afwasmachine beheerst, wordt hij bewierookt als supervader en krijgt als beloning de voogdij.

De onverkwikkelijkheid van deze affaire zit in de persoonlijke details die de rechter boven tafel moet halen: wie de kinderen meestal in bed legt, wie ze naar de crèche brengt, wie er 's avonds met ze eet, wie ze voorleest en hoe lang. En beide ouders proberen hun inbreng te majoreren met behulp van getuigen. Er wordt een even wanhopige als futiele strijd gevoerd over wie er nu eigenlijk het meeste houdt van die kinderen, een vraag die onbeantwoordbaar is en alleen tot verdachtmakingen over en weer leidt.

Zo'n soort scheiding gaat alleen in schijn over het belang van de kinderen. Met welke ouder zijn ze het best gebaat? In een beetje egalitair huwelijk zal dat weinig uitmaken, zelfs als de een zich in de praktijk minder inzet dan de ander. Want dat betekent niet dat hij het niet zou kunnen.

Vrouwen willen hun werk niet opgeven omdat ze toevallig kinderen hebben gekregen, mannen willen hun kinderen niet opgeven omdat hun huwelijk toevallig spaak loopt. Het beangstigende verschijnsel doet zich voor dat wat je als vrouw aan de ene kant wint aan economische onafhankelijkheid aan de andere kant onder je afbrokkelt in de zin van toegenomen emotionele onzekerheid.

Nog steeds worden bij echtscheidingen de kinderen meestal aan de moeder toegewezen, maar een automatisme is het niet meer. Vaders hebben er geen zin meer in om als geldschieter en weekendouder aan de kant te worden gezet. Daarvoor hebben ze naar hun gevoel teveel geïnvesteerd in de verhouding met hun kinderen.

Het zijn dus juist de 'nieuwe mannen', de toegewijde vaders die met luiers in de weer zijn, die wel eens met een kind naar de dokter gaan of het 's nachts troosten als het huilt, van wie het meeste gevaar te duchten valt wanneer het op scheiden aankomt – althans vanuit vrouwelijk standpunt. De cultuur van het vaderschap is veranderd. Ook de meest macho-achtige, hardwerkende, veel geld verdienende echtgenoot ontkomt niet aan het 'doe jij nou ook eens wat' van zijn vrouw. Afgezien van de plicht blijken vaders best aardigheid te hebben in een intensievere bemoeienis met de kinderen. Het is prettig om niet met twee linkerhanden tegenover een peuter te staan. Het kan heel gezellig zijn om schoentjes met je dochter te kopen. Deelnemen aan dagelijkse beslommeringen geeft de vader-kind verhouding toch meer inhoud dan wanneer alles aan de moeder wordt overgelaten.

Zolang het goed gaat is het prachtig, toch kunnen vrouwen het niet opbrengen om vader- en moederliefde als gelijkwaardig te beschouwen. De strijd over voogdijschap gaat over de biologische band. Hoe sterk iedereen ook overtuigd is van het nut en de gewenstheid van gelijkwaardig ouderschap, er blijft een verschil tussen een zaadje fourneren en anderzijds het complex van zwangerschap, bevallen en zogen. Al is de vader huisman en de moeder president-directeur van het een of ander, de scheiding zal er alleen maar bitterder op worden.