Beste Beatrijs,
Onlangs overleed mijn vader. Na de scheiding van mijn ouders had ik hem lange tijd niet gesproken (hij was ook hertrouwd), maar de laatste jaren is het contact gelukkig hersteld. Vlak voor zijn begrafenis kreeg ik van zijn vrouw te horen dat mijn kinderen (drie en één jaar) niet welkom waren tijdens de uitvaartdienst, omdat zij betwijfelde of de kindjes zich wel rustig konden houden. Om geen ruzie te krijgen heb ik gedaan wat ze vroeg, maar haar verzoek kwetste mij zeer. De kleinkinderen waren de trots van mijn vader en mijn driejarige dochter was dol op haar opa. Waarom mochten zij geen afscheid van hem nemen? Wat zegt de etiquette over kinderen meenemen naar een rouwdienst?
Kinderen buitengesloten
Beste Kinderen buiten,
De vrouw van uw vader heeft gelijk. Kinderen onder de vijf jaar kunnen beter niet mee naar een begrafenis. De hele gang van zaken gaat volstrekt over hun hoofden heen. Baby’s kunnen doordringend gaan huilen. Peuters kunnen elk ogenblik hardop allerlei vragen stellen of erdoorheen schreeuwen. Als moeder vindt u dat misschien vertederend, maar andere rouwenden vinden het storend. Bij een trouwerij geeft kindergekwetter geen last, omdat dat een feestelijke bijeenkomst is en het plechtige moment maar heel kort duurt temidden van het feestgedruis. Maar bij een begrafenis ben je toch al snel een uur of wat bezig en zijn de aanwezigen de hele tijd stil en contemplatief. Dat houden zulke jonge kinderen niet vol, dus hebben zij er niets te zoeken. Als moeder kunt u uw oudste helpen met afscheid nemen van haar opa door over hem te praten, eventueel later met haar zijn graf te bezoeken, maar het is geen goed idee om het vermeende belang van uw kinderen te laten prevaleren boven het belang van andere begrafenisbezoekers, die zich graag in alle rust willen concentreren op de sprekers of de kerkdienst.
helemaal eens met beatrijs. ouders menen dat iedereen op hun peuters en baby’s zit te wachten maar dit is niet het geval. ik ben kassier geweest bij een theater, en daar kwamen mensen ook aan met hun baby’s. diepe verontwaardiging als de baby de zaal niet mee inmocht! ridicuul!
Mijn deelneming met het verlies van uw vader. Ik kan de bedoeling van u wel begrijpen om uw kindje mee te nemen maar uw stiefmoeder heeft gelijk, al doet dat pijn voor u. Vooral een baby heeft niets op een begrafenis te zoeken. Dat u voor uw oudste dochterje een soort afscheid van haar opa wil, kan ik begrijpen, maar 3 jaar is ook gewoon te jong voor een begrafenis.
Misschien is het een idee om samen met uw oudste dochter naar het graf van uw vader te gaan en daar met haar afscheid van opa te nemen. Maak er een eigen ritueel van voor haar. Ik wens u veel sterkte met het verlies van uw vader.
Ik vind dat iedereen dat voor zichzelf moet uitmaken en daarbij vooral goed moet kijken naar zijn kinderen. Mijn kinderen van 3, 5 en 6 hebben een hele goede band gehad met mijn oma toen ze nog leefde. We gingen regelmatig bij haar op bezoek. Toen ze stierf hadden zij daar ook verdriet van en is het afscheid en begrafenis een hele logische stap en passend bij het begin van de verwerking.
Ik ben in ieder geval heel blij dat de kinderen dit hebben meegemaakt en we van de dood niet iets ‘ wazigs’ hebben gemaakt. Hierbij hebben we vooral ons hart gevolgd!
Ik zit nu in dezelfde situatie,mijn schoonvader is gestorven na een slepende ziekte,ik ben blij voor de man,maar rouwig voor mijn vrouw.Ik maak er echter wel werk van om mijn dochter van 2,5 af te schermen van dit alles.Ze weet dat haar vake er niet meer is en ze geloofd nu dat haar vake aan de hemel staat,kinderen op deze leeftijd zitten in hun zorgelooste periode,geloven nog in de heerlijkste sprookjes het vergt van een ouder echt niet veel moeite om een kind het verlies van de grootouder uit te leggen.Het is niet omdat wij als volwassenen met ons verdriet geen blijf weten en het nodig achten om naar een kist te gaan kijken waar een dode inzit en deze te besprenkelen en noem maar op,dat wij het kind dat ook moeten laten doen,zij hebben de kracht van hun verbeelding en moedig dat aan,het kind blijft dan achter met het mooie spelende beeld dat hij/zij heeft van haar overledene.Moest er later behoefte zijn kan u nog steeds naar het graf gaan.Ik ben nu 34 en ben om mijn vrouw te steunen mee gaan kijken naar haar vader,het is gewoon gruwelijk,bekijk de dingen zoals ze zijn,hoe erg ook je verdriet.
de reactie van annedieke is typisch. ‘wij hebben ons hart gevolgd’. even typisch zijn de vele ‘likes’ voor deze uitspraak. Je hart volgen lijkt goed, maar je hebt dus op de koop toegenomen dat de kleine kinderen niet stil kunnen zitten, en anderen storen in hun verdriet en bij de speeches, muziek etc? M.a.w.: “Schijt aan de andere aanwezigen!”
een begrafenis is geen educatieve situatie over de dood voor peuters en kleuters! ik ben het helemaal eens met (jean paul?) gaultier!
Toen mijn vriend zijn opa na een kort ziekte bed was overleden werd ons gevraagd of we de kinderen -destijds half jaar!, 2 en 3 jaar- mee wilde nemen naar de begrafenis.
Uit ervaring zal ik het een ieder afraden ondanks dat ons nadrukkelijk was gevraagd om ze mee te nemen. Het was ten eerste voor ons een heel gesjouw met buggy/kinderwagen.
Opa stond thuis opgebaard toen naar de kerk/begraafplaats/rouwcentrum het was een haasten van jewelste om niet bij de andere familie/kennissen achter op te raken.
Dan wil je ook niet dat ze de plechtigheden/speeches bij de kerk/begraafplaats verstoren. Ondanks het nadrukkelijk vragen zouden wij er absoluut niet meer voor kiezen om kinderen van die leeftijd mee te nemen.
Storend voor jezelf en alle andere rouwende mensen!!!
Persoonlijk vind ik dat er de dagen vóór de begrafenis voldoende gelegenheid is om de kinderen afscheid te laten nemen op een rustige -niet storende- manier.
Tja../ ik wordt toch droevig van de reacties hier. Met name de kortzichtigheid. Ik ben alleenstaande moeder met een klein netwerk en iedereen die mogelijk tijdens de uitvaart van mijn tante op mijn 1 jarige kon passen was zelf op de uitvaart. Met het gevolg dat dochter mee moest. En ja, zij maakte weleens een geluidje en ik ben ook wel af en toe naar buiten moeten lopen. Maar ik zou het echt niet leuk vinden als mensen daar moeilijk over doen, terwijl ik niet anders kan. En dát ik niet anders kan staat niet op mijn hoofd geschreven. Misschien moeten mensen eens wat verdraagzamer zijn en zich meer met zichzelf bezig houden in plaats van met anderen.
Hoi Lydia, ik word droevig (en kwaad) van een alleenstaande moeder, die niet 1 enkele tiener in de buurt in weet te huren en die geen enkele buurvrouw heeft die een paar uurtjes op de kleine kan passen. je kunt heus wel anders, maar je hebt het voor jezelf kennelijk niet weten te regelen.
misschien moet je dringend eens wat aan je netwerk doen. je moet toch wel eens meer ergens heen zonder baby? je had overigens ook niet kunnen gaan, in plaats van ervoor te kiezen anderen te storen.
kennelijk begrijp je niet hoe belangrijk zo’n laatste eerbetoon is aan een overledene! hoe belangrijk het is dat mensen de speeches verstaan, in alle rust. maar goed, nu ben ik zeker kortzichtig!
jose hierboven is het niet eens met Lydia. De reden is dat Lydia kennelijk geen rekening houd met de anderen op de begrafenis. Maar… misschien moeten we de zaken eens omdraaien. Misschien moeten we als maatschappij iets minder hardvochtig zijn. Kinderen maken deel uit van de maatschappij, en het kan een keer voorkomen dat een moeder geen oppas weet te regelen. Moet zij dan niet naar de begrafenis gaan om anderen niet te storen? Of misschien kunnen die anderen begrip opbrengen voor de situatie en ook Lydia het afscheid gunnen dat jose zo hoog in het vaandel heeft staan?
Zolang kinderen netjes opgevoed zijn en zich gedragen mogen ze van mij mee. Dat er af en toe wat geluid uit komt, zeker als ze nog erg klein zijn is heel natuurlijk. Ik trek de grens bij vervelende belhamels die rondrennen en niet tot orde worden geroepen. Maar een baby die misschien wat geluidjes uit? Misschien moeten we dan ook mensen met geestelijke handicap weren van begrafenissen, want die zeggen soms ook tussendoor hardop iets. Als je tolerantiegrens zo laag is, blijf dan zelf binnen. Dan hoef je je ook niet te storen aan de andere mensen die op deze planeet leven. Je conclusie dat je zelf kortzichtig bent is geheel terecht.
Opa was dol op mijn dochter, toen 2,5 jaar. En andersom ook! Natuurlijk heb ik haar meegenomen naar opa’s uitvaart! Dat ging prima! Ja, het was een inspanning voor mij als moeder. Ik had een tas met wat speeltjes mee om haar rustig te houden. Maar de aanwezigheid van de kleine meid was óók van toegevoegde waarde. Ze dartelde om oma heen, gaf haar een handje, zwaaide naar opa’s foto bij de kist…. Ik ben blij dat ze erbij was. De adviezen die ik zou geven aan ouders van jonge kinderen, is vooral om te kijken naar het kind. Wat kan het kind aan? Wat voor band had het kind met de overledene? Verwacht je dat het kind de aanwezigen zal hinderen? Zorg dat het kind uitgerust is, goed gegeten heeft en doe bij beginnende zindelijkheid een luier om. Neem wat speelgoed mee, zodat je iets uit je tas kunt ’toveren’ als dat nodig is. Kijk ook naar de overledene en de nabestaanden, hoe is/was hun band met het kind? Zou het hen storen als het kind een piepje geeft? En mocht het nou allemaal te lang duren, ga dan even met je kind naar buiten om een luchtje te scheppen. Evt. ga je rustig achterin zitten, dan kun je ongemerkt ‘ontsnappen’ als het even niet gaat!
@ Marie: inderdaad, wat mij betreft geldt hetzelfde antwoord ook voor verstandelijk gehandicapten ja. Je hebt gelijk, af en toe wat geluid is prima, volwassenen moeten ook hoesten of lachen of zeggen eens wat tegen de buurman. Maar met kinderen (en sommige verstandelijk gehandicapten) is het geen garantie dat het daarbij blijft en ik denk dat ouders zich soms moeten realiseren dat het helemaal niet zo natuurlijk is kinderen overal bij te hebben. “Kinderen zijn een onderdeel van de maatschappij” als excuus om ze dus maar overal te hebben gaat niet op – er zijn natuurlijk veel gelegenheden waar kindergeluiden, hoe natuurlijk en normaal ook, gewoon niet passen.
Ik was onlangs op een begrafenis waarbij gememoreerd werd hoe de overleden vrouw, relatief jong, zelf kinderloos, intens genoten had van de geboorte van een neefje. Het jongetje van een half jaar was aanwezig, af en toe, als hij te nadrukkelijk aanwezig was, liep zijn vader met hem de kerk uit, en kwam weer terug. Andere kindjes zaten te tekenen of een boekje te lezen in de kerk. Het was mooi, om wat een bron van vreugde was voor de overledene, ook hierbij te hebben. Heel troostend en in haar geest. De aanwezigheid van kinderen bij een uitvaart heeft te maken met de band met de overledene en de draagkracht van de familie. En het aanpassingsvermogen van de ouders van de kinderen; natuurlijk probeer je andere mensen niet te storen. Maar het is een natuurlijke gang van zaken, en ook troostend, dat er oudere en jongere mensen zijn, mensen met een beperking en mensen zonder beperking. Hoe het ook zij: met één opmerking ben ik het absoluut niet eens: dat een begrafenis over de hoofden van kinderen tot 5 jaar heengaat. In de pedagogiek wordt juist geadviseerd om kinderen op hun niveau te betrekken in overlijden van een dierbare. Een beetje begrafenisondernemer, pastor of predikant speelt daar ook op in.
Natuurlijk staat de band met de overledene voorop: je neemt kinderen alleen mee als de overledene en zij een goede band hadden met elkaar. Als dat niet zo is kun je ook thuis een mooie tekening of kaart maken samen en zo praten over het overlijden. Ja, dat kan ook met een peutertje, het is echt niet zo dat een kind pas vanaf 5 jaar iets begrijpt van dood en begrafenis…..
Na het overlijden van mijn moeder zag ik er geen heil in om mijn twee kinderen (destijds 2 jaar en 6 maanden oud) tijdens de uitvaart erbij te hebben en te vermaken terwijl ik zelf voor de laatste keer afscheid van haar nam. Aan de andere kant voelde het ook niet goed om mijn kinderen er niet bij te hebben. Mijn dochter was gek op haar oma en andersom was mijn moeder gek op haar kleinkinderen.
Wij hebben toen een kennis bereid gevonden om bijna de hele dag op de kinderen te passen en hen (tijdens de uitvaart) naar de familiekamer van het crematorium te brengen, waar mijn (inmiddels) ex en ik ze na mijn ’toespraak’ hebben opgehaald om samen nog één keer oma uit te zwaaien. Na dit moment hebben wij de kinderen weer overgedragen aan onze kennis de kinderen weer mee naar huis heeft genomen. Daarnaast hadden we op de witte kist met gekleurd papier de handomtrekken van de kinderen geplakt.
Ik vind het heel fijn dat wij het op deze manier konden regelen, niemand heeft er last van gehad en we hebben toch mèt de kinderen afscheid kunnen nemen.
Ja vind sommige reacties nog al heftig.. morgen hebben wij de crematie van mijn tante.. ik kom uit een hele hechte familie ben ook alleenstaande moeder van een dochter van 5.. mijn vriend en ik hebben besloten haar wel mee te nemen we hebben al goed met haar gepraat ook gaan we achterin de zaal zitten dus niet tussen huilende naasten..of ik nu vooraan zit tussen mijn familie of achterin.. ik ben er en kan afscheid nemen..er zijn veel mensen die het afkeuren waaronder mijn eigen moeder en zus maargoed ik ben van mening dat als je er vooraf al een probleem van maakt het kind dat aanvoelt en dan juist vervelend gaat doen.. ik sta wat dat betreft erg zeker in mn schoenen ik neem de situatie zoals hij is en er is altijd een oplossing…
Vind het in het geheel eigenlijk geen goeie zaak om kinderen tot hun 10e mee te nemen naar begrafenissen. Toen ik jong was, kostte het me vaak enorm moeite om erdoorheen te komen met als gevolg dat ik daarna 2/3 dagen ziek op bed lag.
In tijden van moderne technologie, is het dan niet veel beter om – als je ze er echt bij wil betrekken – ze bijvoorbeeld ‘online’ aanwezig kunnen zijn? Dus bijvoorbeeld via een iPad of laptop – elders (waar ze zich prettig voelen) – via een videoverbinding de plechtigheid kunnen volgen? Je biedt ze dan ook de mogelijkheid om even ‘weg te lopen’ als het niet meer gaat.
Had ik vroeger graag willen hebben.
Ik was 3 jaar en 8 maanden toen mijn opa overleed in 1958.
Het was altijd gezellig daar thuis, samen met oma en andere familieleden.
Toen we er weer eens op bezoek geweest waren vroeg ik na vertrek in de auto waar opa was, ik heb me dat altijd herinnerd.
Als antwoord kreeg ik van mijn ouders dat opa in de hemel was. Ik begreep dat op die leeftijd niet en wist ook nog niet wat de dood voorstelde.
Ik ben dus niet op de begrafenis geweest, maar heb dat nooit erg gevonden.
Het graf is er nog steeds en mijn oma ligt daar ook sinds 1987, bij die begrafenis was ik dus wel.
Ik zorg ervoor dat het graf in goede staat blijft en het is een rustig plekje op het kerkhof tussen de hoge bomen.
Fijn om daar af en toe te zijn en van de stilte te genieten, maar zoals gezegd vind ik het niet erg dat ik we in 1958 niet bij was. Dat had voor mij als peuter te lang geduurd en ik had er , denk ik , toch niet veel van begrepen.
Beatrijs’ advies lijkt me het enige juiste antwoord, al is het lastig een precieze leeftijdsgrens te trekken. Toen mijn grootvader overleed was ik 9 jaar, en oud genoeg om te begrijpen wat ‘dood’ betekende. Ik zag echter als een berg tegen de crematie op, temeer daar zijn ziekte en overlijden al zoveel voeten in aarde had gehad omdat ons gezin aan de andere kant van het land woonden. Uiteindelijk was het mijn (andere) grootmoeder die doorhad wat voor zware wissel dit op mij trok, en heeft voorgesteld met mij thuis te blijven tijdens de uitvaart. Dit was een grote opluchting.
Toen zijzelf overleed was ik inmiddels volwassen, maar zag hoe dec crematie mijn destijds tienjarige neefje veel te veel aangreep. Zijn zus was slechts twee jaar ouder, maar wilde er per se bij zijn. Misschien had de jongste net als ik indertijd thuis moeten blijven, maar dat is wijsheid achteraf. Het heeft me geleerd dat ouders vaak te druk bezig zijn met hun eigen verdriet en de beslommeringen rond de uitvaart en afwikkeling van de nalatenschap om goed te letten op de vraag of hun kinderen zo’n plechtigheid emotioneel aankunnen.
Bovenal zijn hier geen algemene regels voor te geven: het ene kind is het andere niet. Ik vind het nog steeds prima dat ik met zes jaar mee mocht naar een begrafenis, terwijl dat toen heel ongebruikelijk was, kinderen bij het graf. Later nog een paar keer meegemaakt en daardoor vertrouwd geraakt met de dood als kind. Tegen alle ouders zou ik willen zeggen:
doe het naar eigen goeddunken.
Tegen mensen die zeggen ‘kinderen zijn onderdeel van de maatschappij’, zou ik graag willen zeggen: werk is ook een deel van de maatschappij en daar neem je ook je kinderen niet mee naartoe.
Je neemt ze ook niet mee naar de film, je meditatiecursus, naar school of een gesprek bij de notaris.
Kortom… lekker thuislaten!
Toen mijn vader overleed was mijn tweede zoon twee jaar. Hij sprak nog niet veel en we hebben hem thuisgelaten, in de veronderstelling dat hij er toch nog niet veel van meemaakte. Uiteraard hebben wij het hem wel uitgelegd, voor zover dat gaat bij een jong kind. Een tijdje later ging hij meer praten. Een van de eerste dingen die hij vroeg was: Waar is opa? Hij had het niet begrepen en ik had enorme spijt van mijn keus om hem erbuiten te laten. Anderhalf jaar later overleed mijn schoonvader. Ik nam mij voor niet weer dezelfde fout te maken. Mijn schoonmoeder protesteerde, maar ik zei dat ik gemerkt had dat het de vorige keer niet goed was gegaan en dat ik mij er inmiddels in had verdiept. Pedagogen zeggen in het algemeen: wel meenemen! Kinderen horen bij de gemeenschap en de dood hoort bij het leven, ook als dat moeilijk is. wij hebben hem toen meegenomen, maar wel een nichtje (dat gemakkelijker gemist kon worden bij de plechtigheid dan wijzelf) gevraagd achter ons te komen zitten en hem in de gaten te houden. Zou hij storend gedrag gaan vertonen, dan zou zij hem mee naar buiten nemen. goede voorzorgsmaatregel, want een jong kind moet natuurlijk niet de plechtigheid verstoren. Het is overigens niet nodig geweest.
Met kinderen en de dood, heb ik vele jaren ervaring: als docent bespreek ik dat regelmatig met kinderen. Ik heb de ervaring, dat kinderen heel goed met het overlijden van huisdieren en geliefde mensen om kunnen gaan, als er maar rituelen en openheid zijn. Daarom kan het goed zijn om kinderen mee te nemen naar begrafenissen en leren zij dat verdriet en verlies bij het leven horen. Wezenlijk is altijd dat ze er altijd vrij over kunnen spreken, vragen.
Ik vind het nog steeds een zaak waar alleen ouders over gaan, kinderen mee of niet.
Vanuit mijn werk en opleiding adviseer ik juist kinderen mee te nemen in het proces. Kan me voorstellen dat je tijdens de begrafenis een baby thuis laat. Maar met name de dagen ervoor laat ze ervaren dat de dierbare niet meer is zoals ze degene kenden. Dat is beter dan dat diegene ineens niet meer in hun leven is. Mijn eigen ervaring met mijn vader is dat mijn dochter 10, neefje 4 en nichtje 12 iedere dag mee zijn gegaan naar de ruimte waar mijn vader opgebaard was. Hij stond achter een muurtje dus als ze hem niet wilde zien dan hoefde dat niet. Mijn dochter en neefje hebben naast de kist de binnenkant van de deksel versiert zodat opa wat te kijken had. Waren om opa heen aan het spelen en het voelde allemaal heel natuurlijk. En mijn nichtje heeft ervoor gekozen om niet naar hem te kijken en ook dat was prima. En buiten dat het verdrietig was waren die momenten ook heel fijn en gezellig met de familie. Dus ze ervaarden ook dat een overlijden niet alleen maar duister en naar hoeft te zijn.
Vreemd, vandaag de dag zijn begrafenissen toch niet meer een groot vertoon van rouw in de vorm van zware, contemplatieve zwijgzaamheid in naargeestige sfeer? Je kan het op vrijwel elke gewenste manier inkleden. Vaak worden ontmoetingen met mensen van vroeger gevierd, is men blij elkaar te zien en spreken of alsnog met elkaar kennis te maken. De plechtigheid duurt geen uren. Bij de laatste begrafenis waar ik was, hadden de jongste kleinkinderen hun kleine kinderen mee. Een van de moeders hield zich met hun bezig. Niemand had last van ze. Na het gedeelte van de toespraken (was niet in een kerk), was er een koffiepauze en aansluitend een erg gezellig begrafenismaal, De kleintjes waren geenszins misplaatst.
Het hangt natuurlijk helemaal van de situatie en de hoofdpersonen af of zoiets kan. Ik ben erg verbaasd over de heftige en afhoudende reacties over hoe anderen het wel of niet mogen inkleden. Jaren geleden schreef iemand dan ook op een forum een reactie: tijdens de begrafenis zijn er de ontmoetingen en de gesprekken incl. gezelligheid en humor; het rouwen komt later,
Het komt vaak ook wat later aan omdat je na het overlijden direct zoveel moet regelen. Met een ouderwetse treurwilgenbijeenkomst, zoals ik het me van vroeger herinner, zal het zwaarder vallen dan wanneer iedereen in goede sfeer deel kan nemen en zijn positieve steentje bijdragen in het ophalen van herinneringen en in de ontmoetingen met vrienden en verwanten die je nog niet kende. Kinderen van naaste familie horen daar naar mijn idee ook bij, maar je moet natuurlijk wel een vorm van begeleiding regelen.
Jee wat veel nare kortzichtige reacties allemaal.ik krijg er de kriebels van. Een aantal jaar geleden is mijn vader plotseling overleden. De kerk zat bomvol met rouwende mensen. Mijn vader was dol op zijn kleinkinderen en de kleinkinderen op hem. Ze zijn allemaal geweest. Mijn dochter van drie liep rustig rond, rond zijn kist en zat af en toe ernaast. Mij schoonouders waren als achtervang voor als ze het wel op een krijsen zou zetten. Het was een begrafenis zoals het hoort, maar ik ben blij dat het afscheid is genomen met de erkenning van zijn grootste trots. Ik begrijp dat je niet elk kind er zomaar bij wilt hebben, maar eigen kinderen en naasten hoe klein dan ook zijn wat mij betreft de eersten waar het om gaat.